Ο ΝΕΟΣ "ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΛΙΓΝΙΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ" ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ "ΑΔΙΕΞΟΔΑ" ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ

 

Του δρα ΚΙΜΩΝΑ ΣΤΕΡΙΩΤΗ (*)

Η Ελλάδα οδηγείται στην "ενεργειακή περιθωριοποίηση" και μακροπρόθεσμα κινδυνεύει να έχει μεγάλα "ελλείμματα ηλεκτρικής ενέργειας" και, δυστυχώς, σε οριστικό κλείσιμο μη ανταγωνιστικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής…
Η χώρα - εάν δεν αποκτήσει "ανταγωνιστικό ενεργειακό μείγμα" - θα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε διεθνείς ενεργειακές κρίσεις και σε απότομες μεταβολές των τιμών των διεθνών ενεργειακών πρώτων υλών, επηρεάζοντας

ανάλογα τον πληθωρισμό και το εγχώριο ενεργειακό κόστος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Ήδη, για πρώτη φορά στις τελευταίες δεκαετίες διαπιστώνεται μια πρωτοφανής αύξηση του μεριδίου των εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας που έφθασε στο 20% της συνολικής κατανάλωσης στο 9μηνο Ιανουαρίου - Σεπτεμβρίου 2015.
Αντί να εμπλουτισθεί το "ενεργειακό μείγμα" της χώρας και να γίνει φθηνότερη η ηλεκτρική ενέργεια από νέες πηγές, το ρεύμα για καταναλωτές αντιμετωπίζεται ως "φοροεισπρακτικός μηχανισμός" και στηρίζονται με "προνομιακές τιμές" οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Αρκεί και μόνον να αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με την Eurostat, μεταξύ των πρώτων εξαμήνων των ετών 2011 και 2015, δηλαδή στην τελευταία τετραετία:
Οι τιμές ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές (συμπεριλαμβανομένων φόρων κλπ) αυξήθηκαν κατά 16% στις χώρες της ΕΕ των "28" έναντι αύξησης 41% στην Ελλάδα, η μεγαλύτερη μεταξύ όλων των χωρών, με εξαίρεση τη Βρετανία, που είχε αύξηση 48%.
Ωστόσο, εάν υπολογισθούν μόνον οι επιβαρύνσεις από φόρους, τέλη, κλπ που επιβλήθηκαν πάνω στις τιμές ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές οι σχετικές αυξήσεις στην Ελλάδα ανήλθαν σε …147% κατά την τελευταία τετραετία.

Οι χώρες της ΕΕ - λαμβάνοντας υπόψη την Ενεργειακή Στρατηγική της 'Ένωσης για ένα "νέο ευρωπαϊκό ενεργειακό μείγμα", που θα βασίζεται σε "πιο καθαρές πρωτογενείς πηγές" και στην εγκατάλειψη του άνθρακα και του λιγνίτη… - στρέφονται σε άλλες πηγές, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και η ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνικά εργοστάσια.

Τα πυρηνικά στην Ευρώπη

Μεταξύ των χωρών που σχεδιάζουν μεγαλύτερη στροφή στην πυρηνική ενέργεια συμπεριλαμβάνεται και η Βρετανία, προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της εκτόξευσης των τιμών ρεύματος. Γιατί αυτή η νησιωτική χώρα δεν έχει επαρκείς διεθνείς διασυνδέσεις για να επωφεληθεί από τις πολύ χαμηλές τιμές ρεύματος που διαμορφώνονται στις χονδρεμπορικές αγορές της Γαλλίας και της Γερμανίας.
Ωστόσο, παραγνωρίζοντας το απόλυτο δικαίωμα της κάθε χώρας να αναπτύσσει τον ενεργειακό σχεδιασμό της, ο αρμόδιος υπουργός κ. Π. Σκουρλέτης έσπευσε να δηλώσει δημόσια την "αντίθεσή" του στην κατασκευή πυρηνικού σταθμού για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Βρετανία...
Ο κ. υπουργός έπρεπε να έχει ήδη ενημερωθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου του ότι:
1) Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς έχει ανέβει στο 27,6% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρισμού στην ΕΕ των "28" και στο 30% στην ΕΕ των "19" (στοιχεία 2014)...
2) Σχεδόν σε 14 χώρες της Ένωσης, δηλαδή στις μισές (!), λειτουργούν πυρηνικοί σταθμοί… Δηλαδή, όλες αυτές οι χώρες και οι κυβερνήσεις τους δεν λαμβάνουν υπόψη τους "κινδύνους" που εγκυμονεί για το Κοινωνικό Σύνολο κάθε μορφή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας;
3) Η ευρωπαϊκή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα και λιγνίτη μειώνεται με ρυθμούς 6,4% ετησίως στα τελευταία χρόνια, ενώ παρέμεινε σταθεροποιημένη η παραγωγή από πυρηνικά εργοστάσια... Προφανώς το χαμηλότερο κόστος παραγωγής ρεύματος από τα πυρηνικά εργοστάσια έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των μεριδίων αγοράς που κατέχουν.
4) Η στροφή στην πυρηνική ενέργεια οφείλεται στο πολύ χαμηλό κόστος για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, σε αντίθεση με τον άνθρακα και τον λιγνίτη που επιβαρύνονται σημαντικά για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ανεβάζοντας σημαντικά τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας...
5) Η Βουλγαρία - ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα - στηρίζει την ηλεκτροπαραγωγή της κατά 33% στην πυρηνική ενέργεια, για να εξάγει μέρος αυτής στην ...ελλειμματική πλέον Ελλάδα.
Στους ενεργειακούς σχεδιασμούς της γειτονικής χώρας περιλαμβάνεται η ανάπτυξη μιας νέας πυρηνικής μονάδας 1.200 MW, πιθανώς και η επαναλειτουργία δύο παλαιών μονάδων μετά από μεγάλες αναβαθμίσεις, οι οποίες είχαν κλείσει (ως "προαπαιτούμενα"…) για να ενταχθεί στην Ένωση…

Ο πυρηνικός σχεδιασμός της Τουρκίας

Η Τουρκία από τα τέλη 2016 θα αρχίσει την κατασκευή ενός "στόλου" από πυρηνικά εργοστάσια συνολικής ισχύος 9.900 MW, παραγωγή που είναι μεγαλύτερη από τις μέσες καθημερινές ανάγκες της Ελλάδας... Το πρώτο εργοστάσιο, σύμφωνα με τον εθνικό ενεργειακό σχεδιασμό της Τουρκίας, θα αρχίσει να λειτουργεί το 2023...
Γιατί η Τουρκία θέλει να μπει στην κατηγορία των πυρηνικών δυνάμεων;
Μήπως η Τουρκία δεν είναι "σεισμογενής χώρα", ίσως περισσότερο και από την ηπειρωτική ή τη Βόρεια Ελλάδα;
Σε αυτά τα "ακανθώδη ερωτήματα" οι απαντήσεις είναι "πολιτικές", που έχουν σχέση με την επιδίωξη για αναβάθμιση της γεωστρατηγική σημασία της χώρας στην περιοχή:
Η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας "τολμάει" να προχωρήσει στην κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων πολύ μεγάλης συνολικής ισχύος για να πετύχει τους εξής Στρατηγικούς Ενεργειακούς Στόχους:
περιορισμός στα μέσα κόστη ηλεκτροπαραγωγής, που σήμερα βασίζονται σε εισαγωγές φυσικού αερίου (από Ρωσία και Ιράν),
ενίσχυση της ενεργειακής αυτάρκειας και της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού, περιορίζοντας Στρατηγικούς Κινδύνους από …"αποκλεισμό" εισαγωγών ενεργειακών πρώτων υλών και
εξασφάλιση (και στο μέλλον) χαμηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Παράλληλα, η Τουρκία προετοιμάζεται για τη δημιουργία και ενός νέου "στόλου ανθρακικών εργοστασίων" με τετραπλασιασμό του ηλεκτροπαραγωγικού δυναμικού της, προσθέτοντας άλλα 80 νέα εργοστάσια με καύσιμο λιθάνθρακα ή λιγνίτη!!!
Προφανώς η Τουρκία - αν και δέχεται "πιέσεις" να μην προχωρήσει σε μια τόσο σημαντική αύξηση του ανθρακικού δυναμικού της - φαίνεται να επιδιώκει να γίνει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη…

Τα "ενεργειακά αδιέξοδα" της Ελλάδας

Δυστυχώς για την Ελλάδα - και αυτό θα ώφειλε να το γνωρίζει η πολιτική ηγεσία της χώρας - η ΕΕ έχει προαποφασίσει και επίσημα έχει αναγγείλει από τον Οκτώβριο 2014 ότι θα επιβάλει πρόσθετες επιβαρύνσεις στην παραγωγή ρεύματος από άνθρακα και λιγνίτη. Η υλοποίηση αυτής της πολιτικής - εάν δεν "εξαιρεθεί" η χώρα μας, όπως κατάφεραν και πέτυχαν οι "φτωχές χώρες" της Ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία κλπ) - θα έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις για την Ελλάδα...
Αυτό το "νέο διεθνές ενεργειακό τοπίο" αναμένεται να διαμορφωθεί στην επικείμενη Διεθνή Διάσκεψη του Παρισιού τον προσεχή Δεκέμβριο, στην "21st UN Conference of the Parties (COP21)".
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι "συσχετισμοί δυνάμεων" ευνοούν την ανάπτυξη των πυρηνικών σταθμών και των σταθμών με καύσιμο φυσικό αέριο (πολιτικές που εξυπηρετούν και τη Ρωσία!!!) σε βάρος των συμβατικών σταθμών με καύσιμο άνθρακα/λιγνίτη…

Στην Ελλάδα ο μοναδικός ενεργειακός σχεδιασμός που υπήρξε - σε ότι αφορά το "ενεργειακό μείγμα" - ήταν η "προνομιακή μεταχείριση" των ΑΠΕ που επιβάρυνε τους Καταναλωτές και (δευτερευόντως) η κατασκευή της νέας λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαϊδα 5 της ΔΕΗ και τίποτα περισσότερο! Αλλά και αυτή η τελευταία μεγάλη ενεργειακή επένδυση είναι στην πραγματικότητα επένδυση αντικατάστασης παλαιών και αρνητικής οικονομικής απόδοσης παλαιών λιγνιτικών μονάδων…
Τέλος, η Ελλάδα δεν διαθέτει πλούσιους υδάτινους πόρους (όπως η Νορβηγία, Ελβετία, Αυστρία κλπ), για να προχωρήσει στην κατασκευή νέων μεγάλων φραγμάτων και υδροηλεκτρικών σταθμών, προκειμένου να υποκαταστήσει τα λιγνιτικά κοιτάσματα που εξαντλούνται και γίνονται λιγότερο οικονομικά αποδοτικά.
Να υπενθυμίσουμε ότι εάν σήμερα η υδροηλεκτρική παραγωγή καλύπτει το 12% της συνολικής κατανάλωσης, λόγω των πολύ μεγάλων βροχοπτώσεων του χειμώνα που πέρασε, στην αντίστοιχη περίοδο του 2007 (Ιανουάριος - Σεπτέμβριος) το σχετικό ποσοστό ήταν λιγότερο από 6%, λόγω των πολύ υψηλών θερμοκρασιών και της πρωτοφανούς μείωσης των υδατοπτώσεων που επικρατούσαν εκείνη την περίοδο...

Οφείλουμε να αντιληφθούμε όλοι τους Ενεργειακούς Κινδύνους που αυξάνονται σε βάρος της Οικονομίας , καθώς ότι:
αφενός μειώνονται συνεχώς τα αξιοποιήσιμα κοιτάσματα και
αφετέρου αυξάνει συνέχεια το κόστος εξόρυξης νέων λιγνιτών…
Από πλευράς ανταγωνιστικότητας - όσο δεν υπάρχει Εθνικός Σχεδιασμός για αποτελεσματικό εμπλουτισμό του "ενεργειακού μείγματος" - το εγχώριο ηλεκτροπαραγωγικό δυναμικό θα χάνει μερίδια μέσα στην εσωτερική αγορά…
Επίσης:
Οι σχεδιαζόμενες διασυνδέσεις των νησιών (Κυκλάδες, Κρήτη κλπ) με το Ηλεκτρικό Σύστημα της ηπειρωτικής Ελλάδας με τις πολυδάπανες επενδύσεις δεν λύνουν τα δομικά προβλήματα του "ενεργειακού μείγματος":
το κλείσιμο των μονάδων της ΔΕΗ στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά θα δημιουργήσει "νέες ευκαιρίες" για τους εισαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας, αφού το απομένον εγχώριο λιγνιτικό ηλεκτροπαραγωγικό δυναμικό δεν θα μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών...
Οι Ανανεώσιμες Πηγές μπορούν να παίζουν συμπληρωματικό ρόλο προς τις συμβατικές πηγές ηλεκτροπαραγωγής, όσο δεν υπάρχουν δυνατότητες αποθήκευσης πολύ μεγάλων ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας.
Αποτελεί Στρατηγικό Λάθος ή ορθότερα …"ενεργειακή άγνοια" να υποστηρίζεται ότι. τον Λιγνίτη μπορούν να υποκαταστήσουν οι Ανανεώσιμες Πηγές. Γιατί αυτές σήμερα παρουσιάζουν τα ακόλουθα μειονεκτήματα από πλευράς οικονομικής αποτελεσματικότητας και λειτουργικότητας του Ηλεκτρικού Συστήματος:
πολύ μεγάλη μεταβλητότητα της παραγωγής από ΑΠΕ, καθώς επηρεάζονται από τις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες,
αδυναμία ταχείας προσαρμογής των ΑΠΕ στις ανάγκες της μεταβαλλόμενης Συνολικής Ζήτησης,
πολύ χαμηλοί συντελεστές αξιοποίησης του εγκατεστημένου δυναμικού των ΑΠΕ και
κατά πολύ υψηλότερο κόστος των ΑΠΕ σε σύγκριση με τη λιγνιτική παραγωγή, σε βάρος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.
Στη δεκαετία του 2020, στην ενοποιημένη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης η Ελληνική Βιομηχανία Ηλεκτρισμού θα υστερεί απόλυτα από πλευράς ανταγωνιστικότητας εάν δεν λυθούν τα εγγενή προβλήματα των λιγνιτών και δεν εμπλουτισθεί περαιτέρω το "ενεργειακό μείγμα" της χώρας.

Δίκτυα Μεταφοράς και Ανταγωνισμός

Τα δεδομένα με βάση τα οποία είχε πραγματοποιηθεί ο Εξηλεκτρισμός της Ελλάδας έχουν αλλάξει άρδην και πρέπει να ληφθούν ιδιαίτερα υπόψη οι ενεργειακές πολιτικές γειτονικών χωρών.
Η κατά προτεραιότητα προωθούμενη Κοινοτική Στρατηγική για πλήρη διασύνδεση των Δικτύων Μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας των χωρών της Ένωσης θα έχει τελείως αρνητικές επιπτώσεις για εκείνες τις χώρες που θα έχουν τις λιγότερο ανταγωνιστικές ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες…
Ο Ενεργειακός Σχεδιασμός δεν μπορεί να γίνεται πλέον με βάση τις ανάγκες μιας "κλειστής οικονομίας" αλλά με βάση τις ανάγκες πλήρως "ανοικτών οικονομιών", οι οποίες θα εξασφαλίζουν τη Βιώσιμη Ανάπτυξη εκείνων των εταιρειών ηλεκτρισμού που θα παρέχουν τις χαμηλότερες τιμές ρεύματος.
Επειδή η υλοποίηση κάθε ενεργειακού σχεδιασμού απαιτεί πολλά χρόνια για την υλοποίησή του, πρέπει από σήμερα να αρχίσει ένας εποικοδομητικός διάλογος από τους Ανθρώπους της Ενέργειας σε συνεργασία με την Πολιτεία για το μέλλον της Ενεργειακής Βιομηχανίας μας…
…Γιατί το δόγμα της "ενεργειακής αυτάρκειας της χώρας", που επί δεκαετίες εξασφάλισαν οι λιγνίτες, σε λίγα χρόνια θα ανήκει στο παρελθόν!

(*) Δρ Οικονομολόγος, τέως διευθυντής Επικοινωνίας & ΜΜΕ της ΔΕΗ ΑΕ και διευθυντής σύνταξης οικονομικής εφημερίδας, εξωτεριός συνεργάτης Εκπαιδευτικών Φορέων, αναλυτής και αρθρογράφος, συγγραφέας οικονομικών βιβλίων. Ιδιαίτερα αρθρογραφεί πάνω σε ελληνικά και διεθνή ενεργειακά θέματα