Αφύσικα κέρδη. Το όνομα του παιχνιδιού στην αγορά ηλεκτρισμού

Η σκηνή στη Νέα Υόρκη, πριν από χρόνια, με την ευκαιρία της παρουσίασης και προβολής των βασικών οικονομικών μεγεθών και επιτευγμάτων της τότε Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού της Ελλάδας.

Η παρουσίαση γινόταν, ενόψει της έκδοσης και προώθησης, στη μεγάλη αμερικανική κεφαλαιαγορά, Ομολογιακού Δανείου της ΔΕΗ, για τη μερική  χρηματοδότηση του επενδυτικού της

προγράμματος.

Σε ερώτημα παριστάμενου, για το πώς πέτυχε η ΔΕΗ να εξασφαλίσει όρους έκδοσης των Ομολόγων της, οριακά καλύτερους από τους όρους αντίστοιχων εκδόσεων της Ελληνικής Δημοκρατίας, ο Αμερικανός Πρόεδρος μεγάλου πασίγνωστου Τραπεζικού Ομίλου παρατήρησε ότι "οι Κυβερνήσεις δανείζονται για τη χρηματοδότηση ελλειμμάτων, ενώ οι  Επιχειρήσεις Ηλεκτρισμού, όπως η ΔΕΗ, για τη χρηματοδότηση επενδύσεων". Και συνέχισε:  "Τα κράτη ενίοτε χρεοκοπούν, οι μεγάλες Επιχειρήσεις Ηλεκτρισμού όχι". 

Όχι πολλά χρόνια αργότερα, οι αποταμιευτές, Έλληνες και ξένοι, κάτοχοι κάποιων εκδόσεων Ελληνικών κρατικών Ομολόγων, υποχρεώθηκαν να δεχτούν βαθύ "κούρεμα" των Ομολόγων τους, την οριστική δηλαδή απώλεια σημαντικού μέρους των αποταμιεύσεών τους, που είχαν επενδύσει σε αυτά τα ομόλογα, και την αποπληρωμή του υπολοίπου σε πολύ μεταγενέστερους χρόνους. 

Οι αποταμιευτές, κάτοχοι Ομολόγων της ΔΕΗ,  δεν αντιμετώπισαν ποτέ τέτοιου είδους προβλήματα. Η ΔΕΗ, πάντα απόλυτα συνεπής στις δανειακές της υποχρεώσεις, είχε εξασφαλισμένη άνετη πρόσβαση στις μεγάλες διεθνείς κεφαλαιαγορές.  

Αυτά, για να ξεμπερδεύουμε με την πονηρή θεωρία περί  "χρεοκοπημένης ΔΕΗ".

Όταν τέθηκε το θέμα της εισόδου στην αγορά ηλεκτρισμού ιδιωτικών επιχειρήσεων παραγωγής  ρεύματος, οι οποίες, σύμφωνα με τις προσδοκίες των πιο αισιόδοξων, θα επιδίδονταν σε έναν οξύ ανταγωνισμό μεταξύ τους, που θα οδηγούσε σε μείωση των τιμών και των λογαριασμών ρεύματος, εξηγήσαμε τους λόγους για τους οποίους οι τιμές θα κινηθούν ανοδικά. Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι, από τη φύση της, Ολιγοπωλιακή και στα Ολιγοπώλια η διαμόρφωση των τιμών ακολουθεί άλλους κανόνες.

Το εναλλακτικό σύστημα του λεγόμενου "Μοναδικού Αγοραστή" ήταν προτιμότερο, σε σχέση με το λεγόμενο Χρηματιστήριο Ενέργειας.  Οι τιμές θα ορίζονταν με βάση μακροχρόνιες συμβάσεις, μεταξύ του "μοναδικού αγοραστή" και των παραγωγών, που θα προέβλεπαν την αγορά της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από τον "μοναδικό αγοραστή", που θα μπορούσε να είναι η εταιρεία διανομής, 

Οι τιμές θα ορίζονταν  με βάση  το εκάστοτε  πραγματικό κόστος παραγωγής, που μπορεί να ελεγχθεί, πλέον ένα εύλογο περιθώριο κέρδους.

Τελικά, επικράτησε η άποψη των υπερασπιστών του χρηματιστηρίου ενέργειας, με το επιχείρημα ότι, το σύστημα του μοναδικού αγοραστή συνιστά απόκλιση από τον ανταγωνισμό.

Οι προετοιμασίες ολοκληρώθηκαν και η ημερήσια διαδικασία της υποβολής προσφορών άρχισε, υπό το άγρυπνο βλέμμα των εποπτικών οργάνων. Σημειώνεται ότι, οι διάφορες Ρυθμιστικές αρχές, Επιτροπές Ανταγωνισμού κλπ. έχουν  περιορισμένες δυνατότητες ουσιαστικών  παρεμβάσεων. Σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία και τη διεθνή εμπειρία, στις Ολιγοπωλιακές αγορές, ενδεχόμενες άτυπες συμφωνίες για τη χειραγώγηση των τιμών, είναι πολύ δύσκολο να αποδειχθούν. 

Σήμερα, που η επαναφορά στο προσκήνιο της ιδέας της καθιέρωσης του συστήματος του μοναδικού αγοραστή, έχει επανέλθει σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, οι αντιδρώντες προβάλλουν το ίδιο επιχείρημα, δηλαδή τον κίνδυνο απομάκρυνσης από το ιερό τέμενος του ανταγωνισμού.

Είναι ενδεικτικό ότι, ως αποκλειστικοί και μόνοι υπεύθυνοι της εκτόξευσης των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας στα ύψη, ακόμη και σήμερα, προβάλλονται οι πρακτικές των πολυεθνικών ολιγοπωλίων του φυσικού αερίου και του πετρελαίου και άλλοι εξωγενείς παράγοντες.

Όταν γνωστοποιήθηκαν τα υπερκέρδη των εταιρειών ηλεκτρισμού, έγινε λόγος για "ουρανοκατέβατα" κέρδη. Το ζήτημα όμως είναι ότι τα ουρανοκατέβατα κέρδη δεν πέφτουν από τον ουρανό, αλλά από τις τσέπες των καταναλωτών.  

Το πρόβλημα της αλλαγής του συστήματος διαμόρφωσης των τιμών στην ολιγοπωλιακή αγορά ηλεκτρισμού, είναι πρόβλημα πολιτικό, που η αποτελεσματική αντιμετώπισή του απαιτεί πολιτικές αποφάσεις. 

 

Του Κωνσταντίνου Β. Γιωτόπουλου

/www.capital.gr 

* Ο Κ. Β. Γιωτόπουλος είναι τ. Γενικός Διευθυντής Οκον. ΔΕΗ, τ.  Πρόεδρος της ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ CEEP (Βρυξέλλες. Ευρωπαϊκό Κέντρο Επιχειρήσεων με Δημόσια Συμμετοχή), τ. Διευθύνων Σύμβουλος ΤΡΑΜ Α.ΕΓ.