ΔΕΗ: Στρεβλώσεις και λάθη που οδήγησαν σε αδιέξοδο

 

 ΧΡΥΣΑ ΛΙΑΓΓΟΥ

Η ΔΕΗ συγκεντρώνει σήμερα όλα τα δομικά προβλήματα της αγοράς που άνοιξε «τύποις» από το 2001 και στήθηκε υπό την ομπρέλα της για να παρέχει προστασία σε όλων των ειδών τα συμφέροντα που κινούνται γύρω της, από πολιτικά και συνδικαλιστικά, πρωτίστως, μέχρι επιχειρηματικά (εργολαβίες, προμηθευτές, αναθέσεις κ.λπ.). Αυτή την προστασία ονομάσαμε όλα αυτά τα χρόνια «δημόσιο συμφέρον» και στο όνομα αυτού δόθηκαν και δίνονται μέχρι

σήμερα μάχες χαρακωμάτων, οι οποίες καταλήγουν εις βάρος των καταναλωτών.
Το πρώτο άνοιγμα στην παραγωγή επιχειρήθηκε το 2001, με μία απόφαση της ΡΑΕ που επέτρεπε τη δημιουργία μονάδων μόνο με καύσιμο φυσικό αέριο. Με έναν αστήρικτο τρόπο ως χώρα εξομοιώσαμε τον λιγνίτη και τον λιθάνθρακα με τα πυρηνικά και οδηγηθήκαμε σε μονάδες φυσικού αερίου, με τιμές τότε καυσίμου κατά 40% ακριβότερες από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Για να μπορούν να ανταγωνιστούν τη ΔΕΗ με ένα καλάθι καυσίμων που είχε φθηνό λιγνίτη και νερό, θεσπίστηκαν επιδοτούμενα μέτρα που ονομάστηκαν μεταβατικοί μηχανισμοί, το κόστος των οποίων, μέσω της ΔΕΗ, που ήταν ο μοναδικός αγοραστής της ακριβής ενέργειας που παραγόταν από μονάδες φυσικού αερίου, περνούσε στους καταναλωτές. Ετσι άνοιξε η χονδρική αγορά, ενώ η λιανική παρέμεινε κλειστή, καθώς τα τιμολόγια ήταν μέχρι και το 2013 ρυθμιζόμενα. Το 2010 η μείωση των τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου δημιούργησε για πρώτη φορά δυνατότητα ευκαιριακών κερδών, τα οποία εκμεταλλεύτηκαν με την ανοχή των αρμόδιων αρχών αεριτζήδες, όπως η Energa και η Ηellas Power. Ο λογαριασμός του «φιάσκου» ανοίγματος της λιανικής, περί των 300 εκατ. ευρώ, πέρασε επίσης, μέσω της ΔΕΗ, στους καταναλωτές. Δύο χρόνια πριν είχε ναυαγήσει οριστικά η πρώτη και μοναδική προσπάθεια πραγματικού ανοίγματος της αγοράς και εξυγίανσης της ΔΕΗ, που έκανε η διοίκηση του Τάκη Αθανασόπουλου. Αναγνωρίζοντας τις υποχρεώσεις της χώρας έναντι της Ε.Ε., την ανάγκη αντιμετώπισης του κόστους ρύπων που από το 2013 θα επωμιζόταν η επιχείρηση, στο πλαίσιο σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας, και τα προβλήματα που μετέφερε στη ΔΕΗ το στρεβλό άνοιγμα της αγοράς, κινήθηκε στην κατεύθυνση των συνεργασιών με τρίτους, προτείνοντας την κατασκευή δύο λιθανθρακικών μονάδων με τη γερμανική RWE 1.600 μεγαβάτ, και σε περικοπές κόστους για τη βελτίωση της λειτουργίας της επιχείρησης, βάσει μελέτης της Βooz Allen. Το μεγαλύτερο «ατόπημα», ωστόσο, του κ. Αθανασόπουλου ήταν ότι επιχείρησε να βάλει «φρένο» στη συνδιοίκηση της ΓΕΝΟΠ και στην παρεμβατικότητα της πολιτικής ηγεσίας και, φυσικά, στη μάχη αυτή κέρδισε ο «δημόσιος χαρακτήρας της ΔΕΗ», δηλαδή η «ΓΕΝΟΠ Tours», τα συμφέροντα και οι πολιτικοί προϊστάμενοι.
Το 2010, οι στρεβλώσεις της αγοράς άρχισαν να πιέζουν, και σε εφαρμογή του πρώτου μνημονίου έγιναν οι πρώτες προσπάθειες «μαζέματος», όμως το μοντέλο έκτρωμα ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό που είχαν αντιληφθεί οι θεσμοί. Ετσι άρχισε να «σκάει» η φούσκα των φωτοβολταϊκών, με εγγυημένες ταρίφες των 500 ευρώ η μεγαβατώρα, όταν στη νεφόπληκτη Γερμανία οι αντίστοιχες τιμές ήταν στα 170-200 ευρώ η μεγαβατώρα. Η αδυναμία δανεισμού που κάλυπτε μέχρι τότε τα προβλήματα «κάτω από το χαλί» τα έβγαλε στην επιφάνεια και χρειάστηκαν δύο «ενέσεις» ρευστότητας από το Δημόσιο προς τη ΔΕΗ το 2012, των 300 εκατ. ευρώ, για να μην καταρρεύσει η αγορά.
Η «φούσκα» των ΑΠΕ ήταν το αποτέλεσμα παντελούς έλλειψης στρατηγικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη της αγοράς όλα αυτά τα χρόνια, με ενδεικτικότερη ίσως την περίοδο της κυβέρνησης Παπανδρέου. Το ίδιο διάστημα, η «πράσινη» Τίνα Μπιρμπίλη από τη θέση της υπουργού Ενέργειας και Περιβάλλοντος κατάρτιζε ένα φιλόδοξο σχέδιο για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, με ορίζοντα το 2020, και στο Μαξίμου, υπό τον κ. Χάρη Παμπούκη και τον υφυπουργό Εξωτερικών Σπύρο Κουβέλη, σχεδίαζαν και προωθούσαν την περίφημη μεγάλη επένδυση στο λιμάνι του Αστακού, των 1.010 μεγαβάτ με καύσιμο LPG. Hταν η εποχή που η κυβέρνηση Παπανδρέου έψαχνε απεγνωσμένα επενδυτές και το Κατάρ διέξοδο για τα τεράστια αποθέματα LPG.
Από το φιάσκο στον μύθο

Από το «φιάσκο» του LPG περάσαμε λίγο αργότερα στον μύθο του περίφημου προγράμματος «Ηλιος». Φωτοβολταϊκά πάρκα ισχύος περί τα 10.000 μεγαβάτ θα κατασκευάζονταν στη χώρα για να μεταφέρουν στις χώρες της Β. Ευρώπης και κυρίως στη Γερμανία «πράσινη» ενέργεια. Σε τι κόστος και μέσω ποιας διαδρομής - υποδομών θα γινόταν αυτό, ήταν κάτι που απασχόλησε εκ των υστέρων και φυσικά το σχέδιο εγκαταλείφθηκε.
Η ανάγκη για προσέλκυση επενδύσεων στην Ελλάδα ήταν επίσης μεγάλη εκείνη την περίοδο, ενώ ισχυρή ήταν και η ανάγκη του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να στηρίξει, έστω με υποσχέσεις, τη μέχρι τότε ισχυρή και πρωτοπόρο παγκοσμίως φωτοβολταϊκή βιομηχανία της χώρας του, που αφανιζόταν από τον ανταγωνισμό της Κίνας. Με το σχέδιο «Ηλιος», μάλιστα, είχε συνδεθεί και η αποπληρωμή μέρους του χρέους της χώρας προς τους πιστωτές.
Τα προβλήματα στην αγορά ηλεκτρισμού είναι πολλά και συσσωρευμένα. Δεν είναι μόνο τα ανεξόφλητα της ΔΕΗ και η οικονομική της ασφυξία, το έλλειμμα του λογαριασμού ΑΠΕ προβλέπεται να κλείσει στο τέλος του 2016 σε πάνω από 230 εκατ. ευρώ και το μνημόνιο προβλέπει μηδενισμό το αργότερο έως τον Ιούλιο του 2017.