Ο κίνδυνος γενικευμένων μπλακάουτ ρίχνει απειλητική την σκιά του πάνω από την υφήλιο. Και ο χειμώνας ακόμη δεν έχει ξεκινήσει. Ανησυχίες και για την Ελλάδα που επιστρέφει στον λιγνίτη για να... αποφύγει το σκοτάδι.
Ήταν Σάββατο, 09 Οκτωβρίου, όταν η Βηρυτός βυθίστηκε στο σκοτάδι, όχι στη σκιά κάποιου πολεμικού συναγερμού, ούτε υπό τον φόβο επαπειλούμενων βομβαρδισμών, αλλά
«απλώς» εξαιτίας σοβαρών προβλημάτων στην ηλεκτροδότηση.Ήταν Σάββατο, 09 Οκτωβρίου, όταν η Βηρυτός βυθίστηκε στο σκοτάδι, όχι στη σκιά κάποιου πολεμικού συναγερμού, ούτε υπό τον φόβο επαπειλούμενων βομβαρδισμών, αλλά «απλώς» εξαιτίας σοβαρών προβλημάτων στην ηλεκτροδότηση.
Ένα πρόβλημα που τους αγγίζει όλους
Πράγματι. Πλην όμως το επιχείρημα περί «διάλυσης» δεν μπορεί να ισχύσει και για άλλες χώρες όπως είναι η Κίνα και η Ινδία, που επίσης βρίσκονται αντιμέτωπες με πολύωρα μπλακάουτ τις τελευταίες εβδομάδες. Αλλά ούτε και για την - εξαιρετικά πλούσια σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο - αμερικανική πολιτεία του Τέξας, εκατομμύρια πολίτες της οποίας είχαν μείνει χωρίς ρεύμα για αρκετές ημέρες μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο.
Ο κίνδυνος ενός γενικευμένου πολύωρου μπλακάουτ ρίχνει πλέον βαριά και απειλητική την σκιά του πάνω από την υφήλιο, από τον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο έως και τις αναπτυσσόμενες περιοχές της Ασίας, για λόγους που εν μέρει ταυτίζονται, χωρίς όμως να είναι και ακριβώς οι ίδιοι σε όλες τις περιπτώσεις.
Πολλές και διάσπαρτες οι συσκοτίσεις
Κίνα, Ινδία, Ηνωμένες Πολιτείες (Τέξας, Καλιφόρνια), Λίβανος και Ταϊβάν έχουν κληθεί να αντιμετωπίσουν διακοπές ρεύματος μέσα στο 2021. Ακόμη και η Ευρώπη λέγεται πως βρέθηκε στα πρόθυρα ενός εκτεταμένου μπλακάουτ στις 08 Ιανουαρίου λόγω προβλημάτων στο δίκτυο (συγκεκριμένα σε υποσταθμό στην Κροατία). Αλλά και στην Ελλάδα… «χιλιάδες νοικοκυριά χωρίς ρεύμα στην Αττική», έγραφε το NEWS 24/7 στις 17 Φεβρουαρίου του 2021, αναφερόμενο τότε στο χάος που είχε αφήσει τότε πίσω της η επέλαση του χιονιά (κακοκαιρία «Μήδεια»).
Η απειλή νέων μπλακάουτ επανέρχεται πια στο προσκήνιο, καθώς Ευρώπη και Αμερική οδεύουν προς έναν - ενδεχομένως δύσκολο από άποψη θερμοκρασιών - χειμώνα, μέσα σε συνθήκες ανησυχητικής ρευστότητας (ελλείψεις σε φυσικό αέριο, κατακόρυφες αυξήσεις στις τιμές των υδρογονανθράκων και του ηλεκτρικού ρεύματος, ακραία καιρικά φαινόμενα κ.ά.).
Αγωνιώδη ερωτήματα
«Θα έχουμε μπλακάουτ;» («Will we have blackouts?»), διερωτάται ο βρετανικός Guardian, αφού έχει όμως προηγουμένως αποφανθεί πως «ο κίνδυνος για μπλακάουτ στη Μεγάλη Βρετανία αυξάνεται» έπειτα και από τη φωτιά που ξέσπασε τον Σεπτέμβριο σε εγκαταστάσεις του ηλεκτρικού δικτύου στο Κεντ καταστρέφοντας μια από τις προερχόμενες από τη Γαλλία γραμμές μεταφοράς («Winter blackout risk in Great Britain rises after cable fire»). Σύμφωνα δε με έκθεση της Goldman Sachs (που επικαλείται το Bloomberg), η απειλή των μπλακάουτ όντως πλανάται πάνω από την Ευρώπη εν όψει της χειμερινής περιόδου.
Διακοπές ρεύματος, ωστόσο, ήδη συμβαίνουν σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Περιοχές της Κίνας, κυρίως στα βορειοανατολικά, έχουν βυθιστεί τις περασμένες εβδομάδες στο σκοτάδι, με τα δημοσιεύματα στον Τύπο (όχι μόνο τον διεθνή αλλά ακόμη και τον κρατικό-κινεζικό) να μιλούν μάλιστα για «πρωτοφανείς» και «απροσδόκητες» διακοπές στην ηλεκτροδότηση.
Η Κίνα έγινε… Βόρεια Κορέα
«Διακοπές ρεύματος οχτώ φορές την ημέρα, τέσσερις ημέρες στη σειρά… Είναι σαν να ζούμε στη Βόρεια Κορέα», διαμαρτύρονται Κινέζοι πολίτες μέσα από τις ιστοσελίδες του Weibo, όπως σημειώνει το Al Jazeera, ενώ και η Goldman Sachs αναθεωρεί προς τα κάτω (από το 8,2% στο 7,8%) την πρόβλεψή της για την ανάπτυξη στην Κίνα το 2021, υπολογίζοντας ότι τα προβλήματα στην ηλεκτροδότηση έχουν επηρεάσει αρνητικά περίπου το 44% της κινεζικής βιομηχανικής παραγωγής.
Το πρόβλημα, ειδικά στην περίπτωση της Κίνας, φαίνεται να ξεκινά κατά βάση από τις δυσκολίες που παρατηρούνται στα δίκτυα εφοδιασμού άνθρακα.
Η κινεζική ηλεκτροπαραγωγή «τρέχει» στο μεγαλύτερο ποσοστό της με άνθρακα, η ζήτηση του οποίου μάλιστα πλέον αυξάνεται καθώς η κινεζική βιομηχανία ανεβάζει ρυθμό στην προσπάθεια να καλύψει τις καταναλωτικές ανάγκες μιας παγκόσμιας αγοράς που ανακάμπτει βγαίνοντας από την παράλυση που είχε επιφέρει η έλευση της πανδημίας.
Ελλείψεις
Ενώ η ζήτηση ανεβαίνει ωστόσο, η κινεζική αγορά βρίσκεται αντιμέτωπη με ελλείψεις σε άνθρακα, οι οποίες ελλείψεις με τη σειρά τους ανεβάζουν κατακόρυφα (σε υψηλό δεκαετίας) και τις τιμές των καυσίμων για τις βιομηχανίες. Και γιατί παρατηρούνται ελλείψεις; Επειδή οι κινεζικές Αρχές αναγκάστηκαν να κλείσουν ορυχεία στα βόρεια (επαρχία Shanxi) έπειτα από θανατηφόρα ατυχήματα, αλλά και επειδή οι εισαγωγές άνθρακα από άλλες χώρες (όπως είναι η Αυστραλία που άλλοτε κάλυπτε το 68% των κινεζικών εισαγωγών άνθρακα) έχουν εκμηδενιστεί και από άλλες (Ινδονησία, Μογγολία) αντιμετωπίζουν εμπόδια.
Εάν προσθέσει κανείς στις ελλείψεις άνθρακα, και τα προβλήματα που παρατηρούνται σε άλλα μέτωπα της ηλεκτροπαραγωγής (τις ελλείψεις σε φυσικό αέριο, τις συνθήκες νηνεμίας που δεν επιτρέπουν στα αιολικά να «πετάξουν» και τα μειωμένα επίπεδα νερού στους ταμιευτήρες των υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων), τότε θα πρέπει να μιλάμε για την «τέλεια καταιγίδα» όπως σημειώνει σε δημοσίευμά της η Deutsche Welle, για μια καταιγίδα η οποία αναμένεται μάλιστα να συνεχιστεί με αυξομειώσεις έως και τον Μάρτιο του 2022 όπως σημειώνει το The Diplomat.
Παρόμοια προβλήματα ηλεκτροδότησης αντιμετωπίζει όμως, μέσα σε παρόμοιες συνθήκες (αυξήσεις στην κατανάλωση ηλεκτρικού λόγω της βιομηχανικής παραγωγής που ανακάμπτει - διόλου ευκαταφρόνητες μειώσεις στις εισαγωγές άνθρακα - προβλήματα στην εγχώρια παραγωγή άνθρακα λόγω ισχυρών βροχοπτώσεων), και η Ινδία που επίσης πορεύεται στη σκιά των μπλακάουτ.
Από την Ινδία έως το Αφγανιστάν
Αλλά και βορειότερα, το πολύπαθο Αφγανιστάν βλέπει επίσης περιοχές του να βυθίζονται στο σκοτάδι, επειδή οι Ταλιμπάν χρωστούν λεφτά (συνολικά δεκάδες εκατομμύρια δολάρια) στις γειτονικές χώρες από τις οποίες το Αφγανιστάν εισάγει το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής του ενέργειας.
Το «φαινόμενο» των μπλακάουτ δεν είναι, βέβαια, κάτι το πρωτοφανές διεθνώς. Πολλοί ίσως να θυμούνται εκείνο το Σάββατο του Νοεμβρίου του 2006, όταν συνολικά δεκάδες εκατομμύρια Ευρωπαίοι έμειναν χωρίς ηλεκτρικό, ενώ μπλακάουτ έχουν σημειωθεί και στην Καλιφόρνια (2000, 2001, 2021), στην Αυστραλία (2016), στην Ταϊβάν (Μάιος 2021) κ.ά.
Το «Texas Freeze» του 2021
Η μαζική συσκότιση ωστόσο που ακόμη συζητιέται, προκαλώντας «τρόμο», είναι εκείνη που βύθισε το χιονισμένο Τέξας στο σκοτάδι μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο, αφήνοντας περίπου δέκα εκατομμύρια πολίτες (4,5 εκατομμύρια νοικοκυριά) χωρίς ηλεκτρικό, κάποιους εξ αυτών όχι για ώρες αλλά για ημέρες.
Οι ελλείψεις σε καύσιμα, σε συνδυασμό με μια σειρά από άλλα τεχνικά προβλήματα (λόγω χιονιά), ήταν που προκάλεσαν την κρίση το κόστος της οποίας (οικονομικές απώλειες, ζημίες) υπολογίζεται σε περίπου 130 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο για την πολιτεία του Τέξας.
«Η εμπειρία του Τέξας θα πρέπει να αποτελέσει προειδοποίηση για τις άλλες (σ.σ. αμερικανικές) πολιτείες: Εάν μια πλούσια σε ενέργεια πολιτεία που επενδύει σε υποδομές μπορεί να υποστεί μια τόσο βαριά ενεργειακή κρίση, τότε κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί οπουδήποτε», σημειώνει χαρακτηριστικά συντάκτης του αμερικανικού The Hill.
Οι αιτίες και το πλαίσιο
«Το βασικό χαρακτηριστικό που φαίνεται να προκαλεί αυτές τις κρίσεις αυτήν την στιγμή έχει να κάνει με ελλείψεις είτε ρυθμιστικού χαρακτήρα, είτε σχεδιασμού», σχολιάζει μιλώντας στο NEWS 24/7 ο Θεόδωρος Τσακίρης, αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
«Το νέο στοιχείο για τα θέματα των κρίσεων ηλεκτρισμού και αυτό το οποίο αλλάζει, και λόγω της κλιματικής αλλαγής, είναι πως η δυνατότητα πρόβλεψης του πότε και για πόσο θα έχεις διαθέσιμες τις ΑΠΕ γίνεται ολοένα και πιο ασταθής, οπότε έχεις πρόβλημα με ένα ήδη προβληματικό είδος παραγωγής ηλεκτρισμού το οποίο δεν είναι διαθέσιμο σε 24ωρη βάση. Γίνονται πιο ασαφείς και πιο ακραίες οι περίοδοι αιχμιακής και υπεραιχμιακής ζήτησης, όπως έγινε το καλοκαίρι. Οι υπεραιχμιακές κρίσεις θα είναι ολοένα πιο συνηθισμένο φαινόμενο λόγω της κλιματικής αλλαγής», συνεχίζει ο κ. Τσακίρης, υπογραμμίζοντας μάλιστα «ότι ακόμη δεν έχει αρχίσει ο εποχικός αιχμιακός κύκλος στην κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη». «Αυτό ξεκινάει από τα μέσα Νοεμβρίου και μετά.»
Εξαρτάται από το δίκτυο
«Πόσο πιθανά είναι λοιπόν τα μπλακάουτ στην Ευρώπη;», τον ρωτάμε. «Εξαρτάται από το για ποιο δίκτυο μιλάμε. Υπάρχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά. Δεν υπάρχει για την Ευρώπη ένα ενιαίο δίκτυο, ένα ενιαίο σύστημα», μας απαντά και συνεχίζει:
«Στη Σκανδιναβία το μεγαλύτερο ποσοστό του ηλεκτρικού μείγματος παράγεται από ΑΠΕ, τα οποία όμως δεν είναι διακοπτόμενα αλλά βασίζονται στο γεγονός ότι υπάρχουν τεράστια αποθέματα υδροηλεκτρικής ενέργειας, στη Σουηδία κυρίως. Υπάρχει και ένα άλλο ένα κομμάτι δικτύου το οποίο έχει επίσης πολύ μεγάλη σταθεροποίηση κυρίως λόγω της συμμετοχής της Γαλλίας ο κορμός του ηλεκτροπαραγωγικού συστήματος της οποίας βασίζεται στα πυρηνικά. Οπότε και αυτή η περιοχή έχει ένα απόθεμα ασφαλείας. Άλλες περιοχές της κεντρικής, ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης έχουν πολύ μικρότερο βαθμό διασυνδεσιμότητας μεταξύ τους αλλά και διαφορετικά προφίλ ηλεκτροδοτικής ασφάλειας. Κάποιες έχουν πυρηνικά. Αλλά οι περισσότερες βασίζονται σε έναν αριθμό πολύ παλιών μονάδων παραγωγής ρεύματος με λιγνίτη και κάρβουνο και σε κάποιες μονάδες φυσικού αερίου. Στην Πολωνία το 75% της ηλεκτροπαραγωγικής ισχύος είναι από λιγνίτη. Ενώ στη νοτιοανατολική Ευρώπη έχεις ένα μείγμα από λίγα υδροηλεκτρικά, αρκετά πυρηνικά, και κατά βάση λιγνίτη βόρεια της Ελλάδας, και εντός της Ελλάδας ένα σύστημα το οποίο καθίσταται ολοένα πιο εξαρτώμενο από τις χρήσεις και τις καταναλώσεις φυσικού αερίου για να μπορεί να έχει ευστάθεια.»
Ανησυχίες για τον ελληνικό χειμώνα
Παράγοντες της ελληνικής αγοράς, που μίλησαν σε NEWS 24/7, δεν κρύβουν την ανησυχία τους για όσα θα πρέπει να περιμένουμε τον χειμώνα που έρχεται. «Το καλοκαίρι φτάσαμε πάρα πολύ κοντά σε σημείο μπλακάουτ. Το σύστημα το κρατήσαμε με νύχια και με δόντια. Και είχαμε μέσα σε έναν χρόνο δύο τέτοιες κρίσεις: τον χειμώνα για περίπου τρεις ημέρες και το καλοκαίρι για περίπου δέκα ημέρες», σχολιάζει εις εξ αυτών, μιλώντας υπό καθεστώς ανωνυμίας, και συνεχίζει:
«Εάν το 2025 έχουν αποσυρθεί τα λιγνιτικά και δεν έχουμε χτίσει επάρκεια σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο για να τα καλύψουμε, και εάν δεχθούμε ότι οι μπαταρίες θα είναι ακόμη σε εμβρυακό επίπεδο, τότε στην περίπτωση που βρεθούμε αντιμέτωποι με μια νέα κρίση, είτε πρόκειται για παγετό, είτε για υπερκαύσωνα, το δίκτυο δεν θα αντέξει. Θα πρέπει να έχουμε με τεράστιο κόστος σε εφεδρεία λιγνιτικά.»
«Διότι η κρίση δεν πρόκειται να διαρκέσει μόνο λίγες ώρες ώστε να μπορεί να καλυφθεί από μπαταρίες. Η κρίση θα είναι κρίση ημερών. Εδώ θέλουμε μπαταρίες για μερικές ημέρες και δεν τις έχουμε και δεν θα τις έχουμε έως το 2030. Εδώ είναι το μεγάλο πρόβλημα», όπως μας λέει.
Το "πρόβλημα" με τις ΑΠΕ
Ειρήσθω εν παρόδω, αξίζει να σημειωθεί ότι το «πρόβλημα» προς το παρόν με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει να κάνει με την αστάθειά τους (ο άνεμος και ο ήλιος δεν είναι «εκεί» σε 24ωρη βάση) αλλά και με την «αδυναμία» αποθήκευσης της ενέργειες που εκείνες παράγουν.
Ως προς αυτό είναι ενδεικτικά όσα σημειώνονται και σε σχετικό δελτίου Τύπου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (εκδοθέν το 2020): «Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας και της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, το ευρωπαϊκό δίκτυο παραγωγής ενέργειας θα πρέπει να γίνει ουδέτερο από πλευράς εκπομπών άνθρακα… Ωστόσο, ενώ οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν καίρια σημασία για την επίτευξη αυτού του στόχου, ορισμένες από αυτές δεν είναι πάντοτε αξιόπιστες: η παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας εξαρτάται από την ώρα της ημέρας, την εποχή και τον καιρό. Καθώς το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες μεν, ευμετάβλητες δε, πηγές αυξάνεται, η αποθήκευση ενέργειας αποκτά όλο και σημαντικότερο ρόλο ώστε να γεφυρωθεί το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της παραγωγής και της κατανάλωσής της… σημαντικό ρόλο στο μέλλον θα παίξουν οι νέες τεχνολογίες μπαταριών…»
Έκτακτα σχέδια (επι)στροφής στον λιγνίτη
Μέσα σε ένα τέτοιο δυσοίωνο πλαίσιο λοιπόν, αποκτά όμως νόημα και το «έκτακτο σχέδιο» το οποίο σπεύδει πια, όπως έγινε γνωστό, να θέσει σε εφαρμογή ο Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) εν όψει της χειμερινής περιόδου και υπό το βάρος της παρατεταμένης πανευρωπαϊκής ενεργειακής κρίσης. Με την «υποσημείωση» ωστόσο ότι μιλάμε για ένα σχέδιο που, μεταξύ άλλων, ξαναβάζει μπροστά (προσωρινά;) τις «μηχανές» σε λιγνιτικές μονάδες και λιγνιτωρυχεία. Κι αυτό ως «λύση» ανάγκης, διότι προφανώς και δεν υπάρχει κανείς που θα ήταν διατεθειμένος να ρισκάρει νέα μπλακάουτ τους επόμενους μήνες στην Ελλάδα μέσα σε συνθήκες ψύχους. Αυτό, βέβαια, για τον χειμώνα που βρίσκεται προ των πυλών. Για τον επόμενο… βλέπουμε.
Γιώργος Σκαφιδάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου