Οι δημοπρασίες ΝΟΜΕ ως μηχανισμός ενίσχυσης του ανταγωνισμού στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας: Οι νομικορυθμιστικές πτυχές

 

Ι. Γενικό πλαίσιο

Με την υπ’αριθμ. 353/2016 απόφασή της, η ΡΑΕ προέβη στον καθορισμό της ετήσιας ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας που θα διατίθεται μέσω δημοπρασιών πώλησης προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας (δημοπρασία τύπου ΝΟΜΕ), η οποία θα λάβει χώρα για πρώτη φορά την Τρίτη, 25 Οκτωβρίου 2016. Ο μηχανισμός ΝΟΜΕ (Nouvelle Organisation du Marché de l’Electricité)

βασίζεται στο γαλλικό πρότυπο σύναψης διμερών συμβολαίων μεταξύ των κλάδων παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και υιοθετήθηκε στο ευρύτερο πλαίσιο υλοποίησης του Τρίτου Ενεργειακού Πακέτου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με σκοπό την επιβολή υποχρέωσης σε κάθε επιχείρηση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να πωλεί, καθιστά διαθέσιμη ή άλλως χορηγεί πρόσβαση σε μια ορισμένη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας στους ενδιαφερόμενους προμηθευτές για ορισμένο χρονικό διάστημα. 

Η δημοπρασία τύπου ΝΟΜΕ συνιστά συνεπώς έναν εναλλακτικό μηχανισμό υποβοήθησης της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Στη χώρα μας υιοθετήθηκε ως κύριος μηχανισμός συμμόρφωσης με τις δεσμεύσεις του τρίτου Μνημονίου Συνεννόησης, στο οποίο προβλέπεται υποχρέωση για τη σταδιακή απομείωση των μεριδίων της ΔΕΗ κάτω του 50% μέχρι το έτος 2020 (Ν. 4336/2015). Εν προκειμένω, οι δημοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ συνιστούν μείζονος σημασίας βήμα για το άνοιγμα της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Θεσπίζονται, σύμφωνα με τη βούληση του νομοθέτη, με στόχο, μεταξύ άλλων, την ανακατανομή μεριδίων στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού καθώς και τη μείωση των τιμών παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς καταναλωτές.

ΙΙ. Οι κατ΄ιδίαν νομικορυθμιστικές προβλέψεις

Βασικά στοιχεία της κανονιστικής ρύθμισης σε επίπεδο τυπικού νόμου της εν λόγω διαδικασίας εμπεριέχονται στο ν. 4389/2016 «Επείγουσες διατάξεις για την εφαρμογή της συμφωνίας δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄94/ 27.05.2016).  Στο άρθρο 135 του εν λόγω Νόμου, ως τροποποιήθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 3 του Ν. 4393/2016, θεσπίζεται ο μηχανισμός πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας από την ΔΕΗ Α.Ε. δια της τέλεσης δημοπρασιών προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας με φυσική παράδοση μέσω του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ) και με ρυθμιστικά καθοριζόμενη τιμή εκκίνησης. Ειδικότερα, με την διάταξη του άρθρου 138 του ως άνω νόμου, η ΡΑΕ εξουσιοδοτήθηκε να ορίσει τον τρόπο και την ποσότητα του προθεσμιακού προϊόντος προς δημοπράτηση, προερχόμενο κατά βάση από τη λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή της ΔΕΗ Α.Ε.

Η διαδικασία που επιτάσσει ο νόμος και η οποία ακολουθήθηκε για τον ορισμό της ετήσιας ποσότητας του προθεσμιακού προϊόντος είναι η εξής:

Βάσει της εξουσιοδοτικής διάταξης της παραγράφου 2 του άρθρου 140 του ίδιου νόμου, η ΡΑΕ προέβη στην έκδοση του Κώδικα Συναλλαγών Δημοπρασιών Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΝΟΜΕ), κατόπιν υποβολής πρότασης του ΛΑΓΗΕ και δημόσιας διαβούλευσης (ΡΑΕ 329/2016 – ΦΕΚ Β 3164/30.09.2016). Ο Κώδικας αυτός καθορίζει, μεταξύ άλλων, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των Επιλέξιμων Προμηθευτών και Εμπόρων, του Λειτουργού της Αγοράς, των Πωλητών Προθεσμιακών Προϊόντων, καθώς και τους όρους και τις προϋποθέσεις που λαμβάνονται υπόψη για την εγγραφή, ή αντίστοιχα τη διαγραφή από το Μητρώο Συμμετεχόντων του Συστήματος Συναλλαγών Δημοπρασιών Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας. Επίσης, κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 139 του οικείου νόμου, και ύστερα από υποβολή γνώμης της ΡΑΕ, εκδόθηκε η υπ’αριθμ. ΦΕΚ Β’ 4828/2016 Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας αναφορικά με τη μεθοδολογία προσδιορισμού της κατώτατης τιμής προσφοράς, η οποία όρισε ως τιμή εκκίνησης το ποσό των 37,37 ευρώ/MWh.

Κατόπιν των ανωτέρω, η ΡΑΕ προσδιόρισε με την υπ’ αριθμ. 353/2016 απόφασή της την ετήσια ποσότητα δημοπρατηθησόμενου προθεσμιακού προϊόντος, λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις των Συμμετεχόντων στη δημόσια διαβούλευση και προβαίνοντας στις απαραίτητες νομοτεχνικές βελτιώσεις. Η ετήσια Ποσότητα Προθεσμιακών Προϊόντων ορίστηκε τελικώς για το έτος 2016 στις 460 MWh/h. Τούτο είναι (και) νομικώς ορθό, με την έννοια ότι οι κείμενες δεσμευτικές νομοθετικές βάσεις, εντός των οποίων οφείλει να κινηθεί η εν λόγω ρυθμιστική απόφαση (αρ. 135 παρ. 2 Ν. 4389/2016, ως ισχύει τροποποιηθείς με την παρ. 1 του αρ. 3 του Ν. 4393/2016), ορίζουν σαφώς τη μεθοδολογία υπολογισμού της ετήσιας δημοπρατηθησόμενης ποσότητας μη καταλείποντας επ΄αυτού διακριτική ευχέρεια στη Διοίκηση. Τούτη (η δημοπρατηθησόμενη ποσότητα) ισούται κατ΄έτος με τα ποσοστά απομείωσης σε σχέση με τον Αύγουστο του 2015 του μεριδίου της ΔΕΗ στη λιανική αγορά του διασυνδεδεμένου Συστήματος (για το έτος 2016 8% και 12% για το 2017) πολλαπλασιασμένο με το συνολικό όγκο στο ΔΣ τον προηγούμενο χρόνο. Αυτή η μεθοδολογία υπολογισμού επαναλαμβάνεται και στην απόφαση 38 του ΚΥΣΟΙΠ παρ. 2.3. εδ. 1 (ΦΕΚ Β/06.06.2016).   

Η Ρυθμιστική Αρχή έκρινε επίσης ότι, ενόψει του ότι, στη διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 138 του ν. 4389/2016 εισάγεται χρονικός περιορισμός για τη φυσική παράδοση των προϊόντων της πρώτης δημοπρασίας εντός του τέταρτου τριμήνου του 2016, ο οποίος σε συνδυασμό με τις υφιστάμενες προθεσμίες οργάνωσης και λειτουργίας των δημοπρασιών, όπως αυτές προβλέπονται στον Κώδικα Συναλλαγών Δημοπρασιών Προθεσμιακών Προϊόντων (ΚΣΔΠΠΗΕ) (ΦΕΚ Β΄3164/30.09.2016), δεν καθίσταται εφικτή η διενέργεια πλέον της μιας δημοπρασίας εντός του έτους 2016 για προθεσμιακά προϊόντα φυσικής παράδοσης όμοιων τεχνικών χαρακτηριστικών (χρονικός ορίζοντας φυσικής παράδοσης 12.2016-11.2017).

Η  πρόταση του Λ.ΑΓ.Η.Ε ήταν η ετήσια ποσότητα να καταμερισθεί σε δύο δημοπρασίες προϊόντων ανερχόμενων στις 200 και 260 Mw/h αντίστοιχα. Ο εν λόγω καταμερισμός προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις στον κλάδο της προμήθειας ως δυνάμενος να προκαλέσει το φαινόμενο του scarcity pricing μέσω της τεχνητής ανόδου των τιμών εκκαθάρισης λόγω της περιορισμένης προσφερόμενης ποσότητας σε κάθε δημοπρασία. Και εδώ κρίνεται ως  νομικορυθμιστικά ισορροπημένη η τελικώς υιοθετηθείσα από την Ρυθμιστική Αρχή προσέγγιση: τυχόν μη αντικειμενικώς δικαιολογημένη κατάτμηση μπορεί να ευνοήσει άνευ λόγου πρακτικές χειραγώγησης αλλά και τεχνητή αύξηση της τιμής της δημοπρατούμενης ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας, πράγμα που σαφώς δεν συνάδει με το σκοπό διενέργειας των δημοπρασιών ΝΟΜΕ,  επιδιωκόμενος στόχος των οποίων δεν είναι η τεχνητή μεγιστοποίηση των τιμών κατακύρωσης αλλά η ενίσχυση του ελεύθερου ανταγωνισμού στην αγορά λιανικής σε ένα πλαίσιο που θα επιτρέπει την εν συνεχεία υιοθέτηση φιλικών προς τον καταναλωτή εμπορικών πολιτικών.  

Τέλος, όπως ορίζει ο ν. 4389/2016 (ως ισχύει), η ΡΑΕ και ο ΛΑΓΗΕ επιφορτίζονται με την παρακολούθηση της εφαρμογής του μηχανισμού πώλησης ΝΟΜΕ και των επιπτώσεων αυτού και ειδικότερα με την ενίσχυση της κινητικότητας καταναλωτών μεταξύ των Προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας και με τη βελτίωση της ποιότητας των τιμών παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς καταναλωτές. Κατά την εφαρμογή δε των δημοπρασιών προθεσμιακών προϊόντων θα λαμβάνεται σε κάθε περίπτωση υπόψη η συμβατότητα των σχετικών μηχανισμών με το ενωσιακό Δίκαιο με στόχο την αποφυγή περιορισμών στην άσκηση δικαιωμάτων συμμετοχής στις δημοπρασίες.

Οι σχετικώς υιοθετούμενοι κανόνες θα πρέπει να αποσκοπούν στην επίτευξη της αύξησης του  επιπέδου του υγιούς ανταγωνισμού στη λιανική αγορά, καθώς επίσης και να σταθμίζουν τα οφέλη και τις συνέπειες από την εφαρμογή των κανόνων αυτών για την εξυπηρέτηση του στόχου αυτού.

* Επιμέλεια στήλης: «Μεταξάς & Συνεργάτες – Δικηγόροι & Νομικοί Σύμβουλοι» (www.metaxaslaw.gr)