Οι μεταρρυθμίσεις στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας: Στόχοι και προκλήσεις

  (της Νεκταρίας Καρακατσάνη)

Ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Maros Sefcovic, επισημαίνει συχνά ότι το 2016 είναι το κατεξοχήν έτος υλοποίησης για τον ενεργειακό τομέα, καθώς ολοκληρώνεται και αναμένεται να ανακοινωθεί στο τέλος του μήνα, μια δέσμη κρίσιμων ρυθμίσεων για την ενεργειακή ένωση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μια αντίστοιχη διαπίστωση περιγράφει πλέον και

την ελληνική πραγματικότητα. Κατά το τρέχον έτος, ένα σύνολο σημαντικών νομοθετημάτων και ρυθμιστικών αποφάσεων, που αφορούν κρίσιμες μεταρρυθμίσεις στην αγορά ενέργειας, είναι πλέον σε ισχύ. Κοινός στόχος των μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη εφαρμοστεί ή δρομολογηθεί είναι η ενίσχυση του ανταγωνισμού, η σταδιακή αντιμετώπιση κάποιων στρεβλώσεων ή δομικών ασυμμετριών, η εναρμόνιση με τις αρχές της Ενεργειακής  Ένωσης και το κοινοτικό δίκαιο, και εν τέλει, η δημιουργία επιλογών και προστιθέμενης αξίας για τους καταναλωτές.

Παρά τις ασυμμετρίες που ενέχει η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, θέλω να επισημάνω ως θετική εξέλιξη ότι ο βαθμός του ανταγωνισμού έχει ενταθεί τόσο στη χονδρεμπορική όσο και στη λιανική αγορά.  Ο ανταγωνισμός μεταξύ μονάδων φυσικού αερίου έχει ισχυροποιηθεί και αυτό αποτυπώνεται τόσο στη βελτίωση των τεχνικών παραμέτρων τους όσο και την αναπροσαρμογή της στρατηγικής των προσφορών τους. Παράλληλα, από τον Οκτώβριο του 2015, για πρώτη φορά στην ελληνική αγορά, διαπιστώνεται συστηματικά ανταγωνισμός μεταξύ καυσίμων, λιγνίτη και φυσικού αερίου. Οι προσφορές των εν λόγω μονάδων είναι πλέον συγκρίσιμες, ως αποτέλεσμα της διολίσθησης της τιμής του πετρελαίου, που συμπαρέσυρε και την τιμή του φυσικού αερίου. Είναι ενδεικτικό ότι κατά το εννεάμηνο του τρέχοντος έτους, το μερίδιο της λιγνιτικής παραγωγής στο ενεργειακό ισοζύγιο έχει υποχωρήσει αισθητά, αγγίζοντας το 28%, έναντι 38 % κατά το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους. Παράλληλα, το μερίδιο του φυσικού αερίου ανήλθε στο 22% έναντι 11 % στο εννεάμηνο του 2015. Στον τομέα της λιανικής, το μερίδιο της ΔΕΗ, του δεσπόζοντα προμηθευτή, έχει πλέον υποχωρήσει στο 88 %, με τους εναλλακτικούς προμηθευτές να ισχυροποιούν την παρουσία και τις προοπτικές τους.

Θα αναφερθώ επιγραμματικά σε κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, υπό το πρίσμα του ρυθμιστή.

1. Η προσαρμογή της αγοράς μας στο μοντέλο στόχο, το target model.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Θα υπάρξει σύζευξη της ημερήσιας αγοράς μας με την Ιταλική αγορά καταρχάς και εν συνεχεία με τη Βουλγαρική, ανάλογα με την ετοιμότητά της. Διευρύνεται έτσι η αγορά σε γεωγραφική κλίμακα, και μέσω των διασυνδετικών ροών, αμβλύνονται τοπικές στρεβλώσεις. Παράλληλα, θεσμοθετούνται 4 αγορές και επεκτείνεται έτσι ο χρονικός ορίζοντας των συναλλαγών από αρκετά έτη έως τον πραγματικό χρόνο. Οι προμηθευτές θα μπορούν έτσι να διαχειριστούν το ρίσκο τους μέσα από την προθεσμιακή αγορά, να αναπροσαρμόζουν σταδιακά τις θέσεις τους, να διαμορφώσουν ένα φάσμα πιο ανταγωνιστικών προϊόντων για τους καταναλωτές.  Επιπλέον, θα μπορούν να επεκταθούν και στη δραστηριότητα του aggregator, του φορέα σωρευτικής εκπροσώπησης. Αντίστοιχα, οι παραγωγοί θα μπορούν να συμμετέχουν σε ενδοημερήσιες αγορές και να προσαρμόζουν τις προσφορές τους σε δεδομένα πραγματικού χρόνου, σε αντιδιαστολή με τη σημερινή πραγματικότητα όπου οι προσφορές τους βασίζονται σε εκτιμήσεις μεγεθών κατά την προηγούμενη ημέρα. Έτσι, αναμένεται να αποτυπωθεί καλύτερα και η αξία της ευελιξίας των μονάδων τους.

Το νομοθετικό πλαίσιο έχει πλέον ολοκληρωθεί και η ΡΑΕ θα συνεχίσει να εργάζεται εντατικά ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία προσαρμογή μας στο target model, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς, τους παράγοντες της αγοράς και το JRC, το Ερευνητικό Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που θα παράσχει τεχνική βοήθεια επί του θέματος.

2. Αναδιάρθρωση του μηχανισμού επάρκειας ισχύος

Εξετάζουμε την αναδιάρθρωση του μηχανισμού επάρκειας ισχύος σε μια νέα κατεύθυνση, ώστε το υπέρογκο ποσό των 572 εκατ. που ίσχυε το 2014 να εξορθολογιστεί, μέσα από ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία, με ισότιμη αντιμετώπιση των τεχνολογιών παραγωγής αλλά και της ζήτησης, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των καταναλωτών από ακραίες τιμές. Το σχήμα που συζητούμε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με αφετηρία την μελέτη που εκπόνησε ο Διαχειριστής Συστήματος, είναι τα reliability options, ένα πλαίσιο που έχει επίσης προκριθεί από την γειτονική Ιταλία αλλά και την Ιρλανδία, το υφιστάμενο μοντέλο της οποίας παρουσιάζει ομοιότητες με τη δική μας αγορά. Στο προτεινόμενο σχήμα, η αμοιβή των συμμετεχόντων προκύπτει από δημοπρασία και παράλληλα, όσοι προκριθούν δεσμεύονται ότι οι μονάδες τους θα είναι διαθέσιμες όταν χρειάζεται και ότι τα έσοδα τους δεν θα υπερβούν ένα συγκεκριμένο επίπεδο, ακόμη και αν οι τιμές στην αγορά εκτοξευτούν. Αποτρέπονται έτσι υπερκέρδη, ενώ ο καταναλωτής παραμένει στο επίκεντρο, παραμένει προστατευμένος σε σημαντικό βαθμό από ακραίες τιμές, ακόμη και αν αυξηθεί αισθητά η ανώτατη επιτρεπόμενη τιμή στην αγορά, κατεύθυνση που απορρέει από την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών αγορών.

Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται και στην αποτύπωση των απαιτήσεων ευελιξίας, καθώς η διείσδυση των ΑΠΕ συνεπάγεται την ανάγκη για ευέλικτα συστήματα, που θα μπορούν να ανταποκριθούν στις στοχαστικές διακυμάνσεις των ΑΠΕ αλλά και την απότομη πτώση της παραγωγής των φωτοβολταϊκών κατά τις απογευματινές ώρες.  Η ΡΑΕ αναμένει τη σχετική μελέτη του Διαχειριστή για να αξιολογήσει τη συμπληρωματική της διάσταση σχετικά με τη μελέτη επάρκειας. Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να επισημάνω την τάση που αναδύεται στην Ευρώπη, οι Διαχειριστές να ποσοτικοποιούν τις ανάγκες ευελιξίας των συστημάτων τους, να προσδιορίζουν προϊόντα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ευελιξίας και να τα δημοπρατούν. Επιπλέον, διαφαίνεται ότι τα προϊόντα αυτά, που συνιστούν μηχανισμούς αγοράς, δεν υπόκεινται στη διαδικασία κοινοποίησης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εξέτασής τους, υπό το πρίσμα της κρατικής ενίσχυσης, καθώς τα χαρακτηριστικά τους είναι εξειδικευμένα και εστιασμένα, ενώ η χρονική τους διάρκεια και το κόστος που απορρέει είναι μικρότερης κλίμακας, συγκριτικά με τους μηχανισμούς επάρκειας.

3. Δημοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ

Οι δημοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ είναι ένα από τα μέτρα που υιοθετήθηκαν ώστε να αντιμετωπιστούν οι ασύμμετρες επιπτώσεις της αποκλειστικής πρόσβασης του δεσπόζοντα παίκτη, της ΔΕΗ, στη λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή. Στόχος του σχήματος είναι να μεταφερθεί και σε άλλους προμηθευτές το ανταγωνιστικό αυτό πλεονέκτημα. Η ΡΑΕ, δυνάμει των σχετικών νομοθετικών εξουσιοδοτήσεων, γνωμοδότησε τον Ιούνιο για την τιμή εκκίνησης των δημοπρασιών και εν συνεχεία καθόρισε με μια σειρά αποφάσεών της διάφορες παραμέτρους του σχήματος. Η 1η δημοπρασία διεξήχθη στις 25 Οκτωβρίου και αφορούσε ένα ετήσιο προϊόν 460 MWh ανά ώρα, με φυσική παράδοση από τον Δεκέμβριο του 2016 έως και τον Νοέμβριο του 2017. Είναι σημαντικό ότι διοχετεύτηκε όλη η ποσότητα, ότι προέκυψε μια εύλογη κατανομή των ποσοτήτων μεταξύ των συμμετεχόντων, και ότι πέραν των 3 καθετοποιημένων εταιρειών, σημαντικές ποσότητες απορροφήθηκαν και από άλλους προμηθευτές. Συνδυαστικά, οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν ότι το σχήμα είχε σχεδιαστεί σωστά, χωρίς να δημιουργεί ανασταλτικά εμπόδια για τους συμμετέχοντες.

Επιπλέον, η μέγιστη αποδεκτή προσφορά δεν απείχε ιδιαίτερα από την τιμή εκκίνησης, γεγονός που δημιουργεί την προοπτική η έκπτωση που απορρέει, συγκριτικά με την προβλεπόμενη ΟΤΣ, να μετακυλιστεί στους καταναλωτές. Η ΡΑΕ θα παρακολουθεί τα προϊόντα που αναπτύσσονται στη λιανική αγορά, τους όρους και τις προϋποθέσεις τους, ώστε να διασφαλιστεί ότι το όφελος διοχετεύεται επαρκώς στους καταναλωτές  και ισορροπημένα μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών.

4. Αλλαγές στον τομέα των ΑΠΕ

Ουσιαστικές αλλαγές έχουν δρομολογηθεί και στον τομέα των ΑΠΕ. Καταρχάς, θα ήθελα να τονίσω ότι η ομαλή διείσδυση των ΑΠΕ σε ευρεία κλίμακα απαιτεί ένα ευέλικτο ενεργειακό σύστημα, ένα μίγμα τεχνολογιών παραγωγής, αποθήκευσης, και απόκρισης ζήτησης, που να μπορεί να ανταποκριθεί, συνδυαστικά, στη στοχαστική μεταβλητότητα της παραγωγής ΑΠΕ αλλά και την απότομη πτώση της παραγωγής φωτοβολταϊκών με τη δύση του ηλίου. Τα ΑΠΕ έχουν μια ισχυρή περιβαλλοντική διάσταση, η οποία καθίσταται ακόμη πιο κρίσιμη μετά τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Ταυτόχρονα όμως, εισάγουν αβεβαιότητες, άρα και απαιτήσεις εφεδρειών και κόστη εξισορρόπησης.

Επιπρόσθετα, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι οι παραγόμενες ποσότητες από ΑΠΕ, λόγω του σχεδόν μηδενικού μεταβλητού κόστους τους και της προτεραιότητας ένταξής τους, συμπιέζουν αισθητά τις τιμές στην χονδρεμπορική αγορά, εκτοπίζοντας, παράλληλα, παραγωγή από συμβατικές μονάδες. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι τιμές στις χονδρεμπορικές αγορές κυμαίνονται σταθερά σε επίπεδα κάτω των 30 €/MWh και προφανώς τα επίπεδα αυτά δεν είναι επαρκή για τη βιωσιμότητα ευέλικτων συμβατικών μονάδων αλλά ούτε και για projects απόκρισης ζήτησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάνω από 20 GW μονάδων φυσικού αερίου έχουν ήδη αποσυρθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Προκαλείται έτσι μια αντίφαση, καθώς οι ευέλικτες μονάδες είναι μεν αναγκαίες, ειδικά καθώς η απόκριση ζήτησης παραμένει περιορισμένη, αλλά όχι βιώσιμες.

Για την ομαλότερη ενσωμάτωση των ΑΠΕ αλλά και για την άμβλυνση των στρεβλώσεων που απορρέουν για την ενεργειακή αγορά, ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο είναι πλέον σε ισχύ. Ένα πλαίσιο προσανατολισμένο σε διαγωνιστικές διαδικασίες, στη συμμετοχή των ΑΠΕ σε ένα φάσμα αγορών μέσω των aggregators, και στη μετάβαση από εγγυημένες τιμές (feed-in tariffs) σε εγγυημένες προσαυξήσεις (feed-in premiums). Ο πρώτος πιλοτικός διαγωνισμός για φωτοβολταϊκά αναμένεται να διεξαχθεί από τη ΡΑΕ στις 12 Δεκεμβρίου, ενώ μέχρι την 1η Νοεμβρίου είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση η προκήρυξη για τις προϋποθέσεις και τις προδιαγραφές του διαγωνισμού.

5. Συμμετοχή της απόκρισης ζήτησης

Πολύ σημαντική είναι και η συμμετοχή της απόκρισης της ζήτησης (demand-side response) στις αγορές. Από τον Φεβρουάριο του 2016 είναι πλέον σε ισχύ ο μηχανισμός της διακοψιμότητας, που αφορά αποκλειστικά τη βιομηχανία,  και για τον οποίον υπάρχουν θετικές αναφορές στην πρόσφατη μελέτη του JRC, καθώς αποτελεί έναν διαφανή μηχανισμό αγοράς, με σκεπτικό και κριτήρια που κρίθηκαν εύλογα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην ίδια κατεύθυνση, σημαντικό παράγοντα μπορούν να αποτελέσουν και τα ηλεκτροκίνητα οχήματα, προσφέροντας υπηρεσίες εξισορρόπησης και αποτρέποντας τις περικοπές αιολικών σε μη αιχμιακές ώρες. Το θεσμικό πλαίσιο υφίσταται και, υπό τα κατάλληλα κίνητρα, η ηλεκτροκίνηση μπορεί να αποκτήσει σημαντικό ρόλο.

6. Ο ρόλος των καταναλωτών

Αυτό που σταδιακά θεμελιώνεται και είναι κρίσιμος παράγοντας των εξελίξεων είναι ο πιο ενεργός ρόλος των καταναλωτών. Σε πρώτο επίπεδο, είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι καταναλωτές να έχουν πρόσβαση σε διαφανή, εύληπτη, και αντικειμενική πληροφορία, ώστε να μπορούν να συγκρίνουν και να επιλέγουν τον πάροχο που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες τους, και έτσι, να εντείνουν εκείνοι τις ανταγωνιστικές πιέσεις στην αγορά. Σε δεύτερο επίπεδο, είναι καθοριστική η δυνατότητα των καταναλωτών να αυξομειώνουν την κατανάλωσή τους, προσαρμοζόμενοι στις τιμές της ενέργειας στην αγορά, αλλά και να μπορούν να συμβάλουν ενεργά στην κάλυψη απαιτήσεων ευελιξίας του συστήματος. Εδώ και ένα χρόνο, πάνω 8 εκατ. καταναλωτές στην Ισπανία έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνονται σε ημερήσια βάση για τις τιμές σε κάθε ώρα της επόμενης ημέρας, να προσαρμόζουν το profil τους και να επιλέγουν δυναμική τιμολόγηση, αν το επιθυμούν.

Σε αρκετές χώρες, οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να δηλώσουν το επίπεδο ανοχής τους σε μειώσεις της κατανάλωσής τους και να εισπράξουν μια αμοιβή για την ευελιξία που παρέχουν. Για παράδειγμα, δηλώνουν στη σύμβαση με τον προμηθευτή τους τη συμφωνία τους να αποσυνδεθεί από το ρεύμα κάποια ενεργοβόρος συσκευή, για μισή ώρα, για 3 φορές την εβδομάδα κατά μέγιστο, και εισπράττουν μια αμοιβή για αυτή τη διαθεσιμότητά τους. Στη συνέχεια, οι προμηθευτές αξιοποιούν την ευελιξία που παρέχεται από ένα σύνολο πελατών τους και την παρέχουν στην αγορά, απομειώνοντας την ανάγκη για εφεδρεία από μονάδες παραγωγής.

Απαραίτητη προϋπόθεση για όλα τα παραπάνω είναι οι έξυπνοι μετρητές. Μια πολύ σημαντική εξέλιξη σημειώθηκε τις τελευταίες ημέρες και αφορά το πιλοτικό πρόγραμμα για την εγκατάσταση έξυπνων μετρητών (200.000) στη χώρα μας. Όπως ανακοίνωσε ο ΔΕΔΔΗΕ, ολοκληρώθηκε εν τέλει η αξιολόγηση των τεχνικών προσφορών, μετά από μια περίοδο ενστάσεων επί των τεχνικών προδιαγραφών, και το στάδιο της οικονομικής αξιολόγησης αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός της τρέχουσας εβδομάδας.

7. Οι μειώσεις στη χονδρική να περνάνε στη λιανική

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αυτό που ανησυχεί όλους σχεδόν τους ρυθμιστές είναι η μειωμένη ελαστικότητα των τιμολογίων λιανικής στις πτωτικές τάσεις των τιμών στις χονδρεμπορικές αγορές.  Είναι χαρακτηριστικό ότι στη χώρα μας, κατά το τρέχον έτος έχει επέλθει μια εξοικονόμηση της τάξης των 400 εκατ. € στο κόστος της προμήθειας, συγκριτικά με το 2014,  αντανακλώντας τη μετάβαση από τον προηγούμενο, υπέρογκο, μηχανισμό επάρκειας σε έναν μεταβατικό μηχανισμό ευελιξίας. Τίθεται επομένως, το εύλογο ερώτημα, σε τι βαθμό η μείωση αυτή καθώς και η πτώση των τιμών του φυσικού αερίου έχουν αποτυπωθεί στα τιμολόγια λιανικής.

Οι αναλύσεις του ανταγωνιστικού σκέλους των οικιακών τιμολογίων, όταν δηλαδή αφαιρεθούν οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, υποδεικνύουν ισχυρά μικτά περιθώρια κέρδους. Το κόστος πωλήσεων μέσω συνεργατών και δικτύων, το κόστος χρηματοδότησης και το risk premium, λόγω της στοχαστικής δυναμικής διαφόρων μεγεθών των ενεργειακών αγορών αλλά και των επισφαλειών, είναι παράγοντες που συμπιέζουν τα περιθώρια. Ωστόσο, οι αποκλίσεις παραμένουν, είναι αξιοσημείωτες, και απέχουν από τα επίπεδα που θεωρούνται εύλογα σε πιο ώριμες αγορές. Θα ήθελα επίσης να υπογραμμίσω ότι οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις συνιστούν το 40-48% των τιμολογίων μας και να αναφέρω, ειδικότερα, ότι το τέλος για τις ΑΠΕ, το ΕΤΜΕΑΡ, εκτινάχθηκε από τα 2 €/ΜWh το 2011 στα 25 €/ MWh το 2015.

8. Μια νέα μορφή για τον ενεργειακό τομέα

Η ανάλυση της Ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής αναδεικνύει ότι έχουμε μια σαφή εικόνα για το σημείο στο οποίο θέλουμε να φτάσουμε, όχι όμως απαραίτητα και για τον τρόπο μετάβασης. Έως το 2030 ο ενεργειακός τομέας θα έχει μετασχηματιστεί σε μια νέα μορφή, που υπερβαίνει τόσο πολύ το οικείο μας πλαίσιο, ώστε οι λεπτομέρειές της και η διαδικασία μετάβασης σε αυτήν παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αβέβαιες.

Πριν λίγες μέρες, ο Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ενέργεια και την Κλιματική Δράση περιέγραψε τη νέα πραγματικότητα ως εξής: «Έως το 2030, η ηλεκτρική ενέργεια θα προέρχεται σχεδόν κατά το ήμισυ από ΑΠΕ, τα κτίρια θα αποκτήσουν μια νέα διάσταση, αυτή της παραγωγής ενέργειας, ενώ τα σπίτια μας θα είναι γεμάτα από έξυπνες συσκευές». Η μετάβαση αυτή θα απαιτήσει επιπρόσθετα 177 δις. επενδύσεων από το 2021 και ύστερα. Για την άντληση αυτών των κεφαλαίων, η ΕΕ ανακοίνωσε σημαντικές πρωτοβουλίες, ώστε να προσελκύσει τις αναγκαίες επενδύσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, οι ρυθμιστές θα επιδιώκουμε σταθερά λύσεις οικονομικά αποτελεσματικές, μέσα από ανοικτές διαδικασίες αγοράς, με ισότιμη, στο βαθμό του εφικτού, μεταχείριση των τεχνολογιών παραγωγής αλλά και της απόκρισης ζήτησης. Σταθερό σημείο αναφοράς αποτελεί πάντα ο καταναλωτής, στον οποίο διαχρονικά μετακυλίονται όλα τα κόστη, αλλά πλέον αποκτά νέες και ουσιαστικές επιλογές. Όχι απλά τη δυνατότητα να επιλέγει, σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, τον προμηθευτή που ταιριάζει στα δικά του χαρακτηριστικά, αλλά και τη δυνατότητα να αλληλοεπιδρά με τις αγορές, να προσφέρει υπηρεσίες, να συν-διαμορφώνει το ενεργειακό τοπίο, αποτελώντας την αφετηρία για ενισχυμένους δείκτες ποιότητας.

Παράλληλα, οι προκλήσεις που αναδύονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο συνεπάγονται μια νέα δυναμική για την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ενεργειακές εταιρείες στον Ευρωπαϊκό χώρο μετασχηματίζουν συνεχώς το χαρτοφυλάκιο τους, ισχυροποιώντας τον προσανατολισμό τους σε ΑΠΕ, σε έξυπνα δίκτυα, σε υπηρεσίες εξοικονόμησης, βελτιστοποίησης και ευελιξίας.

-------------------------

Η Νεκταρία Καρακατσάνη είναι μέλος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ)

(Το άρθρο είναι βασισμένο στη σχετική εισήγηση στο 1ο Ελληνο-ρωσικό Ενεργειακό Συνέδριο, Ζάππειο Μέγαρο, 2 Νοεμβρίου 2016)