Η Ελλάδα κι άλλες 7 χώρες αντιτίθενται στους σκληρούς περιορισμούς για τα δικαιώματα εκπομπών

Δημήτρης Κοιλάκος

Σημαντικές αντιδράσεις κι αντιπαραθέσεις σοβούν στην ΕΕ σχετικά με την προωθούμενη μεταρρύθμιση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS) διοξειδίου του άνθρακα τη δεκαετία

2021-2030.

Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου των υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ τη Δευτέρα, την οποία απασχόλησε κυρίως η πρόταση της Κομισιόν για το ETS, η Ελλάδα κι άλλες επτά χώρες (Βουλγαρία, Κροατία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία) αντιτάχθηκαν τόσο στην αρχική πρόταση της Κομισιόν, όσο και, επί της ουσίας, στην πρόσφατη απόφαση της ENVI, τουλάχιστον ως προς το σκέλος της μείωσης των διαθέσιμων δικαιωμάτων, μέσω του προταθέντος διπλασιασμού του ετήσιου ρυθμού απόσυρσης από το απόθεμα σταθερότητας (Market Stability Reserve - MSR), που προβλέπεται να φτάσει το 24% για την περίοδο 2019-2022.

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές που επικαλούνται καλά πληροφορημένες πηγές από τις Βρυξέλλες, η Γερμανία δεν έχει ακόμα καταλήξει στη θέση που κρατήσει σχετικά με διάφορες πτυχές της αναμόρφωσης του συστήματος ETS.

Στον αντίποδα, εκτιμάται ότι περίπου 10 χώρες τάσσονται υπέρ της υιοθέτησης πιο «σκληρής γραμμής», αν και δεν είναι σίγουρο σε ποιο βαθμό θα επιμείνουν τελικά.

Θυμίζουμε ότι τη διατύπωση των αρχικών προτάσεων της Κομισιόν σχετικά με τη μεταρρύθμιση του ETS, ακολούθησαν οι αποφάσεις της Επιτροπής Βιομηχανίας και Ενέργειας (ITRE) του Ευρωκοινοβουλίου τον Οκτώβριο και της Επιτροπής Περιβάλλοντος (ENVI) πριν λίγες μέρες, οι οποίες διαφοροποιούν τις προτάσεις της Κομισιόν, αλλά διαφοροποιούνται και μεταξύ τους.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι εν όψει των επικείμενων τελικών συζητήσεων το Φλεβάρη, τα πάντα είναι ανοικτά ως προς τη δικαίωση ή μη των προσπαθειών που καταβάλλει η ΔΕΗ για το ζήτημα των εκπομπών.

Άλλωστε, όπως πρόσφατα διαβάσατε στο energypress, η απόφαση της ENVI αφήνει ανοικτά αρκετά ζητήματα ως προς τις κύριες επιδιώξεις της ΔΕΗ από τη σχετική συζήτηση, δηλαδή τη διάθεση στην Ελλάδα δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών και τη δυνατότητα άντλησης ευρωπαϊκών πόρων για την αναβάθμιση των ενεργειακών υποδομών της χώρας.

Οι αντιδράσεις των υπουργών Περιβάλλοντος

Τη σχετική συζήτηση πυροδότησε η πρόταση της σλοβακικής προεδρίας να εισαχθεί στο κείμενο συμπερασμάτων μια αναφορά, σύμφωνα με την οποία ο διπλασιασμός του ρυθμού απόσυρσης δικαιωμάτων εξυπηρετεί «την ανάγκη να δοθεί ένα αξιόπιστο σήμα για επενδύσεις με στόχο τον περιορισμό των εκπομπών CO2 με τρόπο αποτελεσματικό ως προς το κόστος και με το βλέμμα στραμμένο στην ενίσχυση του ETS». Μετά και από αυτές τις εξελίξεις, η Σλοβακία θα παραδώσει την εκκρεμότητα στη Μάλτα, η οποία θα αναλάβει την προεδρία της ΕΕ το επόμενο εξάμηνο.

Τόσο η Ελλάδα, όσο και η Βουλγαρία αντέτειναν ότι η υιοθέτηση μιας τέτοιας θέσης δεν είναι αναγκαία, καθώς η ΕΕ κινείται ήδη σε τροχιά επίτευξης των στόχων που έχει θέσει για τις εκπομπές.

Πέραν αυτού, σε αρκετές από τις τοποθετήσεις εκ μέρους των υπουργών των 8 κρατών, μεταξύ των οποίων και στην τοποθέτηση του Σ. Φάμελλου, τέθηκε το ζήτημα ότι η ΕΕ θα πρέπει να περιμένει ούτως ώστε να δει τα αποτελέσματα του ισχύοντος πλαισίου προτού εξεταστεί το ενδεχόμενο τροποποίησής του, άποψη που μέχρι πρότινος φαίνεται ότι υιοθετούνταν και από την Κομισιόν.

Με χαρακτηριστικό τρόπο έθεσε το ζήτημα το Λιθουανός Γιούρις Σταλμέισταρς: «Χρειάζεται να αφήσουμε το μηχανισμό να δουλέψει και στη συνέχεια να αποφασίσουμε, εφόσον χρειαστεί, για ενδεχόμενες αλλαγές. Μια λεπτομερής εκτίμηση του αντικτύπου των αλλαγών είναι απαραίτητη, την ώρα που η σχετική πρόταση έρχεται πρόωρα και δεν έχει εκτιμηθεί επαρκώς».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοποθέτηση του Πολωνού υπουργού Περιβάλλοντος, Γιαν Σζίσζκο, σύμφωνα με τον οποίο η πρόταση είναι λανθασμένη από νομικής άποψης, καθώς πλήττει το κυριαρχικό δικαίωμα κάθε χώρας να καθορίζει το ενεργειακό του μίγμα.

Ο Πολωνός υπουργός ανέφερε επίσης ότι η χώρα του αντιτίθεται επίσης σε οποιοδήποτε μέτρο αποσκοπεί στην αύξηση του κόστους των εκπομπών.

Στο πλευρό της ΔΕΗ η ελληνική κυβέρνηση

Εκ μέρους της Ελλάδας, στο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος συμμετείχε ο αναπληρωτής ΥΠΕΝ Σ. Φάμελλος.

Ο κ. Φάμελλος ζήτησε την τροποποίηση της αρχικής πρότασης της Κομισιόν, ούτως ώστε να συμπεριληφθεί η Ελλάδα στις χώρες που επωφελούνται από τα προγράμματα εκσυγχρονισμού του ενεργειακού τομέα και το Ταμείο Εκσυγχρονισμού της ηλεκτροπαραγωγής, με σκοπό τη χρηματοδότηση της σύνδεσης των νησιών με το ηλεκτρικό δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας.

Θυμίζουμε ότι, ως προς το σκέλος αυτό, η πρόσφατη απόφαση της ENVI σε μεγάλο βαθμό δικαιώνει τις ελληνικές θέσεις.

Ακόμα,  ο κ. Φάμελλος ζήτησε να υπάρχει εναρμονισμένη προσέγγιση για την αποζημίωση του έμμεσου κόστους.

Στην τοποθέτησή του, ο κ. Φάμελλος εστίασε στην ανάγκη να προστατευτούν οι βιομηχανίες που είναι ευάλωτες στον ανταγωνισμό από γειτονικές χώρες που δεν συμμετέχουν στο ETS κι έτσι δεν επιβαρύνονται από το σχετικό κόστος. Προέβαλε, δε, ένα από τα επιχειρήματα που προτάσσει και η ΔΕΗ, σύμφωνα με το οποίο το πρόβλημα επιδρά πιο έντονα στην περίπτωση της Ελλάδας, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης.

Ο αν. ΥΠΕΝ υπογράμμισε, επίσης, ότι είναι πρόωρο να συζητούνται από τώρα τρόποι εφαρμογής επιπρόσθετων μέτρων για τη στήριξη του ETS, καθώς ακόμα δεν έχουν υλοποιηθεί τα μέτρα που υιοθετήθηκαν προ διετίας.

Σημείο-κλειδί το κόστος των δικαιωμάτων εκπομπής

Το διακύβευμα της συζήτησης δεν είναι διόλου αμελητέο: ο διπλασιασμός του ρυθμού απόσυρσης στο MSR, , σε συνδυασμό με την απόφαση περί κατάργησης 800 εκατ. εκ των διαθέσιμων δικαιωμάτων εκπομπών το 2021, θα οδηγούσε σε μεγάλες αυξήσεις της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών.

Μάλιστα, σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, εφόσον υιοθετηθεί τελικά η σχετική ρύθμιση, η τιμή των δικαιωμάτων θα μπορούσε να εκτοξευτεί ακόμα και πάνω από τα 20 ευρώ ανά τόνο, την ώρα που σήμερα βρίσκεται κάτω από τα 5 ευρώ ανά τόνο. Ο Φίλιπ Ρουφ, αναλυτής της ICIS Tschach Solutions εκτιμά, μάλιστα, ότι οι τιμές μπορεί να σκαρφαλώσουν στα συγκεκριμένα επίπεδα ήδη από το 2018.

Αυτό ήταν και το επιχείρημα στο οποίο επί της ουσίας στηρίχθηκε η πρόσφατη απόφαση της ENVI, καθώς θεωρείται ότι η αύξηση του κόστους των ανθρακικών εκπομπών είναι το ισχυρότερο εργαλείο για την γρήγορη μετάβαση σε ένα πιο «πράσινο» καθεστώς.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις, πάντως, οι παράγοντες της αγοράς δεν είναι διατεθειμένοι να σηκώσουν το ρίσκο μιας ανεξέλεγκτης ανόδου των τιμών, και μάλιστα πρόωρα.

Η διακύμανση της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών εξαρτάται, βέβαια, και από το εύρος της σχετικής αγοράς. Έτσι λοιπόν, σε περίπτωση που οι βιομηχανίες επιλέξουν να μη διαθέσουν τα μη χρησιμοποιηθέντα δικαιώματά τους στην αγορά, αλλά να τα διατηρήσουν ως στρατηγικό απόθεμα, οι τιμές μπορεί να ρυθμιστούν με ένα πιο ομαλό τρόπο.

Η Κομισιόν ασκεί πιέσεις

Η συζήτηση αναμένεται να συνεχιστεί στην επόμενη συνάντηση του Συμβουλίου των υπουργών Περιβάλλοντος, που είναι προγραμματισμένη για τις 28 Φλεβάρη.

Είθισται οι περισσότερες αποφάσεις να λαμβάνονται με ομοφωνία, αλλά όπως έχει δείξει το παρελθόν, τα συγκεκριμένα ζητήματα δεν ευνοούν τέτοιο κλίμα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πρόσφατο παρελθόν, όταν είχε προταθεί να τεθεί σε ισχύ το MSR το 2019, δηλαδή δυο χρόνια νωρίτερα από την αρχική πρόβλεψη, έξι κράτη (Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Ουγγαρία, Πολωνία και Ρουμανία) παρέμειναν αμετακίνητα στην αρνητική τους τοποθέτηση από την πρώτη στιγμή.

Έτσι λοιπόν, παρά τις πιέσεις που ασκεί η Κομισιόν προκειμένου να ληφθεί η σχετική απόφαση, μόνο σίγουρο δεν πρέπει να θεωρείται κάτι τέτοιο.

Ως προς τη στάση της Κομισιόν, είναι χαρακτηριστική η παρότρυνση του Επιτρόπου για το κλίμα, Μιγκέλ Αρίας Κανίετε, προς τους υπουργούς Περιβάλλοντος να καταλήξουν σε συμφωνία το συντομότερο δυνατό.

Σύμφωνα με τον Κανιέτε, είναι πιθανό το Ευρωκοινοβούλιο να έχει καταλήξει σε σχετική απόφαση πριν τις 28 Φλεβάρη κι έτσι να διαμορφώσει τη βάση για τις διαπραγματεύσεις στη «δίδυμη» νομοθετική διαδικασία της ΕΕ, όπου, πέραν της όποιας απόφασης του Ευρωκοινοβουλίου, απαιτείται και αντίστοιχη απόφαση του Συμβουλίου, προκειμένου να οριστικοποιηθεί η προωθούμενη νομοθεσία σε επίπεδο ΕΕ.

Θα βγει τελικά "λευκός καπνός" για τη ΔΕΗ;

Αναλυτές εκτιμούν ότι οι αντιδράσεις εκ μέρους των 8 χωρών ίσως να είναι αρκετές για να μπλοκαριστεί η προώθηση της σχετικής μεταρρύθμισης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Σύμφωνα με τον Στέφαν Φόιχτινγκερ, αναλυτή της ICIS Tschach Solutions, η ενίσχυση των ρυθμών απόσυρσης στο MSR θα περάσει στην τελική ρύθμιση, την οποία βλέπει να οριστικοποιείται στο δεύτερο εξάμηνο του 2017. Παράλληλα, προβλέπει ότι, παρότι ενδέχεται να περάσουν από την κρησάρα της Ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου, δύσκολα θα «επιβιώσουν» στις επικείμενες διαπραγματεύσεις, εν όψει της απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, κάποιες από τις εισηγήσεις της ENVI, όπως ο υψηλότερος γραμμικός συντελεστής μείωσης, καθώς και οι άλλοι προτεινόμενοι διασυνοριακοί περιορισμοί.

Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, οι χώρες και οι ευρωβουλευτές που μέχρι σήμερα εμφανίζονται να διστάζουν, θα υποχωρήσουν με αντάλλαγμα την αύξηση της προστασίας της βαριάς βιομηχανίας σε σχέση με τα δικαιώματα εκπομπών.

Συγκεκριμένα, ο αναλυτής εκτιμά ότι τελικά θα αυξηθούν τα δικαιώματα που θα διατίθενται δωρεάν.

Όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς, μια τέτοια εξέλιξη θα χαροποιούσε ιδιαίτερα τη ΔΕΗ.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, στο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι τη συζήτηση της πρότασης για την αναμόρφωση του συστήματος ETS στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου το Φλεβάρη, υπόψη της οποίας θα τεθούν οι αποφάσεις της Επιτροπής Βιομηχανίας και Ενέργειας και της Επιτροπής Περιβάλλοντος, όσο και μέχρι τη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το σίγουρο είναι ότι θα διεξαχθούν έντονες και πολυεπίπεδες ζυμώσεις, το αποτέλεσμα των οποίων, μόνο προδιαγεγραμμένο δεν μπορεί να θεωρηθεί.