Εύλογη και αναγκαία θεωρεί ο καθηγητής Ενεργειακής Οικονομίας Παντελής Κάπρος την εντατικότερη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων σήμερα, που οι τιμές του φυσικού αερίου είναι εκτός λογικής και η ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη είναι φθηνότερη. Οι δυσθεώρητες αυξήσεις των τιμών φυσικού αερίου διεθνώς και η απειλή της
τροφοδοσίας λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία επιβάλλουν μέτρα αυξημένης προστασίας της ασφάλειας εφοδιασμού, τονίζει σε συνέντευξη που παραχώρησε στην Κ.Τα μέτρα που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης για τον λιγνίτη, σύμφωνα με τον ίδιο, συμπίπτουν αυστηρά με το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα, το οποίο προέβλεπε απολιγνιτοποίηση στο τέλος του 2028 και επίτευξη το 2030 φιλόδοξων στόχων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, σύμφωνα με τον κ. Κάπρο, δεν μπορεί να επιτευχθεί από τη μια στιγμή στην άλλη, όμως είναι εφικτή η πλήρης απεξάρτηση έπειτα από μερικά χρόνια. Επισημαίνει ωστόσο ότι η μόνη θετική διέξοδος είναι οι ΑΠΕ μαζί με τις τεχνολογίες αποθήκευσης, μπαταρίες και αντλησιοταμίευση.
Μιλώντας για την αγορά, τονίζει ότι δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στη λειτουργία της χονδρεμπορικής και ότι το πρόβλημα είναι η αυτόματη μετακύλιση των τιμών στα τιμολόγια της λιανικής. Το χαρακτηρίζει μάλιστα ως σύμπτωμα μη υγιούς ανταγωνισμού και επισημαίνει ότι μόνο στην Ελλάδα έχουμε σχεδόν το 100% της ενέργειας να περνάει μέσα από τη χονδρεμπορική αγορά. Ουρανοκατέβατα κέρδη στην ελληνική αγορά βλέπει μόνο στις ΑΠΕ, τα οποία όμως στην πλειονότητά τους, όπως τονίζει, επιστρέφουν στην κατανάλωση μέσω του Διαχειριστή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΔΑΠΕΕΠ).
– Οι ανακοινώσεις του πρωθυπουργού για τον λιγνίτη κατά πόσο συνιστούν στροφή της κυβερνητικής ενεργειακής πολιτικής;
– Η αντίληψή μου είναι πως ακολουθείται αυστηρά το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα, το οποίο προέβλεπε απολιγνιτοποίηση στο τέλος του 2028 και επίτευξη το 2030 φιλόδοξων στόχων για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι στόχοι για το 2030 έχουν εκ των πραγμάτων ήδη γίνει ακόμα πιο φιλόδοξοι και είναι ευθυγραμμισμένοι με την πολιτική και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σύμφωνα με το πρόγραμμα Fit-for-55.
Οι δυσθεώρητες αυξήσεις των τιμών φυσικού αερίου διεθνώς και η απειλή της τροφοδοσίας λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία επιβάλλουν μέτρα αυξημένης προστασίας της ασφάλειας εφοδιασμού, πράγμα που αποτυπώθηκε σε πρωτοβουλίες σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τα μέτρα αυτά αποτυπώθηκαν και στο σχέδιο RePowerEU το οποίο σε πλήρη λεπτομέρεια θα ανακοινωθεί τον προσεχή Μάιο. Στο πλαίσιο αυτό είναι εύλογο να ληφθούν προληπτικά μέτρα και στην Ελλάδα, τα οποία περιλαμβάνουν μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή και διασφάλιση τροφοδοσίας με υγροποιημένο φυσικό αέριο. Ηδη, η ίδια η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες, έχει από μόνη της αυξήσει τη χρήση λιγνίτη και έχει μειώσει τη χρήση φυσικού αερίου ως αποτέλεσμα των υψηλότατων τιμών φυσικού αερίου.
Στο πλαίσιο εφαρμογής του εθνικού σχεδίου, ούτε πρόωρο κλείσιμο μονάδας λιγνίτη έγινε ούτε άλλαξε κάτι στον σχεδιασμό. Απλώς οι τιμές του φυσικού αερίου ήταν πολύ χαμηλές μέχρι πριν από το περασμένο καλοκαίρι και οι τιμές αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα ήταν υψηλές και κατά συνέπεια λειτουργούσαν ελάχιστα οι μονάδες λιγνίτη. Μάλιστα, η ΔΕΗ είχε προτείνει για οικονομικούς λόγους να μείνουν οι μονάδες λιγνίτη σε ψυχρή εφεδρεία έναντι ανταλλάγματος. Στη δραματική αλλαγή των τιμών και μόνο οφείλεται η αύξηση της λειτουργίας των μονάδων λιγνίτη και, όπως ανέφερα, συντελέστηκε αποκλειστικά μέσω της αγοράς.
Τα τελευταία χρόνια η τροφοδοσία φυσικού αερίου απολάμβανε αφθονία και χαμηλές τιμές χάρις στο υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή. Η αναστάτωση λόγω της COVID-19 στην αρχή και μετά η εισβολή της Ρωσίας άλλαξαν τα δεδομένα, και επομένως όλη η Ευρώπη μετριάζει πια την εμπιστοσύνη στο φυσικό αέριο. Στο πλαίσιο αυτό, δηλαδή της προληπτικής προστασίας από κίνδυνο ασφάλειας εφοδιασμού, είναι σωστή απόφαση η αναβολή μέχρι το 2028 της μετατροπής της νέας μονάδας λιγνίτη σε φυσικό αέριο, δηλαδή της Πτολεμαΐδας. Η απόφαση κατασκευής αυτής της ακριβής μονάδας ελήφθη πολλά χρόνια πριν και με την απόφαση παράτασης μέχρι το 2028 τουλάχιστον βρέθηκε μία θέση και γι’ αυτήν στο ενεργειακό μείγμα.
Στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι να παρακαμφθεί η χονδρική αγορά από διμερείς συμβάσεις σε μεγάλη έκταση και γι’ αυτόν τον σκοπό χρειάζονται αλλαγές στο μοντέλο.
– Σε τι βαθμό μπορεί να συνεισφέρει πράγματι ο λιγνίτης στο πρόβλημα που θα δημιουργήσει πιθανή διακοπή των ρωσικών ροών φυσικού αερίου.
– Θεωρώ ελάχιστη την πιθανότητα να έχουμε διακοπή τροφοδοσίας φυσικού αερίου από τους αγωγούς. Οι μονάδες λιγνίτη που έκλεισαν μέχρι σήμερα είχαν κατά πολύ εξαντλήσει τον χρόνο ζωής τους και τις τεχνικές τους δυνατότητες. Οι λοιπές μονάδες λιγνίτη συντηρήθηκαν, αναβαθμίσθηκαν αναφορικά με τις εκπομπές αερίων ρύπων, και λειτουργούν απρόσκοπτα. Ακόμα και αν δεν λειτουργούσαν για καθαρά οικονομικούς λόγους, έχει προβλεφθεί να τεθούν σε ψυχρή εφεδρεία έναντι ανταλλάγματος, και μάλιστα έχει κατατεθεί αίτημα έγκρισης από τη Διεύθυνση Ανταγωνισμού. Αρα, ουδέποτε αγνοήθηκαν οι εν ενεργεία μονάδες λιγνίτη αναφορικά με τη συνεισφορά τους στην ασφάλεια εφοδιασμού και στην κάλυψη του φορτίου σε κάθε δύσκολη περίσταση, αν προκύψει. Οπως εξήγησα, τώρα που οι μονάδες λιγνίτη λειτουργούν εντατικά λόγω των σχετικών τιμών, πρέπει και να διασφαλισθεί μεγαλύτερος όγκος λιγνίτη στα ορυχεία. Αυτό είναι το νόημα των σχετικών μέτρων αύξησης της παραγωγικότητας των ορυχείων που έλαβε η ΔΕΗ.
– Πόσο φθηνότερος είναι ο λιγνίτης από το φυσικό αέριο και σε τι βαθμό η αύξηση της συμμετοχής του στο μείγμα καυσίμου για ηλεκτροπαραγωγή μπορεί να μειώσει τις τιμές ρεύματος στη χονδρεμπορική αγορά;
– Η ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη επιβαρύνεται πάρα πολύ από το κόστος αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, δηλαδή για τιμή 80 ευρώ/τόνο CO2, η ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη κοστίζει 0,112 ευρώ/KWh μόνο για τις εκπομπές. Η ηλεκτροπαραγωγή από φυσικό αέριο πληρώνει μόνο 0,028 ευρώ/KWh για τις εκπομπές. Κατά συνέπεια υπό ομαλές συνθήκες τιμών φυσικού αερίου, η ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη δεν συμφέρει.
– Είναι οι επιδοτήσεις των λογαριασμών ρεύματος ο μοναδικός τρόπος προστασίας των καταναλωτών από τις αυξήσεις στη χονδρεμπορική αγορά; Αλλες χώρες έχουν υποχρεώσει, για παράδειγμα, τις εταιρείες παραγωγής να παρέχουν ένα ποσοστό ενέργειας μέσω διμερών συμβολαίων.
– Εφαρμόσθηκε με επιτυχία από τον Νοέμβριο του 2021 σύστημα επιδότησης των τιμολογίων των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων μέσω ανακύκλωσης των επιστροφών των ΑΠΕ προς τον ΔΑΠΕΕΠ και των εσόδων από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα. Το σύστημα αυτό έχει το πλεονέκτημα της δημοσιονομικής ουδετερότητας. Το μέτρο υποχρεωτικών διμερών συμβολαίων είναι κάτι σαν το ΝΟΜΕ που δεν πέτυχε η εφαρμογή του στην Ελλάδα. Ισως να επινοηθεί κάτι παρόμοιο με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Δεν έχω μία πειστική ιδέα επί αυτού.
Υπήρξε αμέλεια στην Ευρώπη για τα αποθέματα ασφαλείας αερίου
– Πόσο εφικτός είναι ο στόχος ταχείας απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο και πώς επηρεάζεται από τον διαφορετικό βαθμό εξάρτησης κάθε χώρας;
– Δεν μπορεί να επιτευχθεί απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο από τη μια στιγμή στην άλλη. Ομως είναι εφικτή η πλήρης απεξάρτηση έπειτα από μερικά χρόνια. Χρειάζεται μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου, μέσω κυρίως της επιτάχυνσης των ανανεώσιμων πηγών, των αντλιών θερμότητας στη θέρμανση, της εξοικονόμησης και των εναλλακτικών καυσίμων, όπως το πράσινο υδρογόνο και το βιομεθάνιο. Χρειάζεται ακόμα αύξηση της δυνατότητας τροφοδοσίας με υγροποιημένο φυσικό αέριο και διαρρύθμιση των αγωγών ώστε να τροφοδοτούνται και οι χώρες που δεν έχουν πρόσβαση στο υγροποιημένο αέριο. Ολα αυτά αποτυπώνονται με αριθμούς στο RePowerEU, που σε πλήρη λεπτομέρεια θα ανακοινωθεί τον Μάιο. Η ομάδα μας, με τα μαθηματικά μας μοντέλα, συμμετέχει στην επεξεργασία αυτού του σχεδίου για λογαριασμό της επιτροπής.
– Ποια είναι τα μαθήματα που πρέπει να πάρουμε ως Ε.Ε. από την κρίση;
– Η ασφάλεια εφοδιασμού έπρεπε να είχε προσεχθεί μέσω αποθεμάτων ασφαλείας φυσικού αερίου και η προστασία των καταναλωτών έπρεπε επίσης να είχε προληφθεί μέσω ταμείου χρηματοδότησης μηχανισμού αντιστάθμισης – ασφάλισης έναντι υψηλών διακυμάνσεων των τιμών. Αυτά μόνο στο πλαίσιο ολόκληρης της Ευρώπης μπορούν να γίνουν αποτελεσματικά. Πιστεύω ότι υπήρξε αμέλεια ως προς αυτά στην Ευρώπη, που οφείλεται σε διατήρηση πολύ χαμηλών τιμών φυσικού αερίου επί μακρόν.
– Η ενεργειακή κρίση άνοιξε στο εσωτερικό της Ευρώπης τη συζήτηση περί αλλαγών του μοντέλου λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού. Συνιστά κατά τη γνώμη σας δομικό πρόβλημα ο καθορισμός της τιμής στη χονδρεμπορική αγορά βάσει της ακριβότερης μονάδας;
– Οπως ήδη ανέφερα, δεν βλέπω να υπάρχει πρόβλημα στη λειτουργία της χονδρικής αγοράς από πλευράς κανόνων κ.λπ. Δεν είναι πρόβλημα και έχει απορριφθεί στην Ευρώπη κάθε σκέψη αλλαγής του κανόνα καθορισμού των τιμών της χονδρικής αγοράς. Με κοινή λογική μπορεί ο καθένας να αντιληφθεί ότι κάθε άλλος κανόνας θα ήταν προβληματικός. Ομως στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι να παρακαμφθεί η χονδρική αγορά από διμερείς συμβάσεις σε μεγάλη έκταση και γι’ αυτόν τον σκοπό χρειάζονται αλλαγές στο μοντέλο.
– Υπάρχουν στην ελληνική αγορά ουρανοκατέβατα κέρδη που πρέπει να φορολογηθούν και να επιστρέψουν στην κατανάλωση;
– Ουρανοκατέβατα κέρδη είναι τα υπερέσοδα στη χονδρική αγορά μονάδων που δεν είναι οι ακριβότερες, δηλαδή δεν είναι αυτές που καθορίζουν τις οριακές τιμές και είναι υπερβολικού ύψους συγκριτικά με το κόστος ανάκτησης του πλήρους κόστους, περιλαμβανομένου του κόστους εξυπηρέτησης του κεφαλαίου. Σήμερα που οι τιμές του φυσικού αερίου είναι πολύ υψηλές, υπερέσοδα έχουν οι ΑΠΕ, που όμως στη μεγάλη πλειονότητα τα επιστρέφουν στον ΔΑΠΕΕΠ από όπου αντλούνται για τις επιδοτήσεις των τιμολογίων. Μια καθετοποιημένη επιχείρηση δηλαδή, που έχει παραγωγή και προμήθεια σε πελάτες, μπορεί να έχει υπερέσοδα στην παραγωγή και ζημίες στην προμήθεια. Αρα η αποτίμηση υπερκερδών πρέπει να γίνει στο επίπεδο της επιχείρησης και από εκεί να κριθεί αν θα εφαρμοσθεί έκτακτη εισφορά. Ομως, επισημαίνω και πάλι, αν τα διμερή συμβόλαια πώλησης ρεύματος ήταν σε σταθερές τιμές, αυτές οι τιμές θα ευθυγραμμίζονταν με το μέσο σταθμισμένο πλήρες κόστος παραγωγής ενέργειας και αυτό θα ήταν μικρότερο από την τιμολόγηση με βάση το οριακό κόστος της χονδρικής αγοράς. Η αναποτελεσματικότητα έγκειται και πάλι στη μετακύλιση των τιμών χονδρικής στη λιανική αγορά.
– Σε ποιες παρεμβάσεις πρέπει να προχωρήσει η Ελλάδα για να επισπεύσει την ανάπτυξη των ΑΠΕ και να πετύχει τους φιλόδοξους στόχους που έχει θέσει;
– Η μόνη θετική διέξοδος είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μαζί με τις τεχνολογίες αποθήκευσης, μπαταρίες και αντλησιοταμίευση. Το πρόγραμμα αυτό πρέπει δραματικά να επιταχυνθεί και να στηριχθεί σε ιδιωτικές διμερείς συμβάσεις. Πολλά πρέπει να γίνουν για αυτό. Πρώτη προτεραιότητα δίνω στα ηλιακά συστήματα και τη μεγάλη ενίσχυση των δικτύων του ΔΕΔΔΗΕ.
Ο ανταγωνισμός
– Eχετε μιλήσει πολλές φορές δημοσίως για έλλειμμα ανταγωνισμού στην ελληνική αγορά ηλεκτρισμού. Πού εντοπίζεται το πρόβλημα;
– Τόσο η κοινή λογική όσο και επίσημα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα γραπτά κείμενά της θεωρεί ότι η αυτόματη μετακύλιση των τιμών της χονδρικής αγοράς στα τιμολόγια της λιανικής αγοράς είναι σύμπτωμα μη υγιούς ανταγωνισμού. Δεν υφίσταται πρόβλημα ή ελάττωμα στη λειτουργία της χονδρικής αγοράς. Το πρόβλημα είναι η μετακύλιση των τιμών στη λιανική. Η χονδρική αγορά σε όλη την Ευρώπη είναι εθελοντική και σε αυτήν καταφεύγουν οι πωλητές και αγοραστές για να διαχειριστούν αποκλίσεις από το πρόγραμμά τους, το οποίο εκτελείται μέσω διμερών συμβάσεων έξω από τη χονδρική αγορά. Μόνο στην Ελλάδα έχουμε σχεδόν το 100% της ενέργειας να περνάει μέσα από τη χονδρική αγορά, και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πλην της ΔΕΗ οι λοιποί συμμετέχοντες είναι στην ουσία απλώς μεταπωλητές ενέργειας που αγοράζουν από τη χονδρική. Ο υγιής ανταγωνισμός θα έπρεπε να περιλαμβάνει οντότητες με χαρτοφυλάκια ενέργειας, που θα ήταν σε θέση να προσφέρουν σταθερές τιμές στους καταναλωτές και σε βάθος χρόνου, αλλά και χωρίς την αβεβαιότητα και τις διακυμάνσεις της χονδρικής. Μπορεί τα τιμολόγια αυτά να είχαν ασφάλιστρα κινδύνου έναντι της διακύμανσης της χονδρικής, να ήταν ακριβότερα λίγο όταν η χονδρική θα είχε πολύ χαμηλές τιμές, όπως στο πρόσφατο παρελθόν, αλλά τώρα με τις υψηλές τιμές, τα τιμολόγια αυτά θα ήταν σταθερά και θα προστάτευαν τους καταναλωτές. Αυτό ακριβώς αναφέρει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και γίνεται σε αρκετή έκταση στις περισσότερες χώρες. Η εξυγίανση του ανταγωνισμού, όμως, δεν επιτυγχάνεται με διοικητικά μέτρα αλλά με δομικές αλλαγές, που θα προσδώσουν κίνητρα στις επιχειρήσεις να συγκροτήσουν καθετοποιημένα σχήματα με επαρκές μέγεθος και διαφοροποίηση χαρτοφυλακίου ενέργειας. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μαζί με την αποθήκευση παρέχουν ευκαιρία προς αυτήν την κατεύθυνση και για τον λόγο αυτό πρέπει να ενθαρρυνθούν τα αντίστοιχα διμερή συμβόλαια ιδιωτικού χαρακτήρα.
Χρύσα Λιάγγου
www.kathimerini.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου