Ο Ενεργειακός Τομέας Πρώτη Προτεραιότητα της Νέας Κυβέρνησης

 

(του Γιάννη Χατζηβασιλειάδη, Προέδρου ΙΕΝΕ)

Αναμφίβολα η ενέργεια αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα ανάπτυξης και κρίσιμη υποδομή της χώρας για την οικονομία και την κοινωνία. Παρά την μεγάλη βαρύτητα που έχει ο ενεργειακός τομέας, τα τελευταία χρόνια τα ενεργειακά θέματα αντιμετωπίζονται με περισσή επιπολαιότητα, με αλλοπρόσαλλες αποφάσεις και λάθη, χωρίς μελέτες και στρατηγική, μακράν της Ευρωπαϊκής και διεθνούς πρακτικής αγνοώντας την πολυπλοκότητά τους και τις σοβαρές συνέπειες στην ανταγωνιστικότητα. Δεν υπάρχουν πλέον άλλα περιθώρια και η νέα κυβέρνηση που προήλθε από τις εκλογές της 20^ης Σεπτεμβρίου 2015 πρέπει να ασχοληθεί συστηματικά με τον ενεργειακό τομέα και την εξέλιξή του, ώστε να συμβάλει στην ανάπτυξη με οικονομικά και

κοινωνικά οφέλη.

Ξεχωρίζει η πρωτοβουλία για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων και οι συντονισμένες προσπάθειες που έγιναν κατά τα τελευταία χρόνια. Παρά την πρόοδο που συντελέσθηκε, υπήρξαν άστοχες πολιτικές αποφάσεις στην διάρκεια του 2015 και ηθελημένη αδράνεια, οπότε θα χρειασθούν προσπάθειες και σύνεση για να επανέλθουν σε πορεία σταθερής ανάπτυξης μέσα σε ένα δυσμενές διεθνές περιβάλλον. Σημειώνεται μια ακόμη επιτυχής πρωτοβουλία για την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας με τα αναγκαία μέτρα και προγράμματα, που είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ακολούθησε όμως αναστολή των προγραμμάτων και περιορισμός των δραστηριοτήτων κατά το 2015, ενώ αδικαιολόγητα καθυστερεί η μεταφορά της σχετικής Οδηγίας στο Ελληνικό δίκαιο.

Επομένως, η νέα κυβέρνηση πρέπει να υποστηρίξει σθεναρά και με συνέπεια αυτές τις δραστηριότητες στην έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, καθώς και των προγραμμάτων βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας σε συνδυασμό και με τις θερμικές εφαρμογές των ΑΠΕ κατά προτεραιότητα, με πολλαπλά οφέλη.

Η ηλεκτρική ενέργεια όμως είναι ο μεγάλος ασθενής. Η Ελλάς τα τελευταία χρόνια μεταπήδησε στη ζώνη των χωρών της ΕΕ με το υψηλότερο κόστος. Η μετάλλαξη της ΔΕΗ σε ΔΕΗ ΑΕ μετέβαλε τους ιδρυτικούς της στόχους με την ανοχή του κράτους, επιδιώκοντας κέρδη για τους μετόχους με αλλεπάλληλες αυξήσεις τιμολογίων. Παραμελήθηκαν οι επενδύσεις που θα μείωναν το κόστος, η οργάνωση και η εκπαίδευση προσωπικού, οι καινοτόμες τεχνολογίες και κυριάρχησε η εσωστρέφεια αντιδρώντας σε ρυθμίσεις για την είσοδο της ηλεκτρικής ενέργειας σε μια ανταγωνιστική αγορά με διαφάνεια, που θα την ευνοούσαν. Ο κόσμος αλλάζει λόγω των εξελίξεων στην τεχνολογία, στην οικονομία με τον διεθνή ανταγωνισμό και τους περιβαλλοντικούς στόχους, αλλά στην Ελλάδα δεν αλλάζει ούτε η ΔΕΗ ΑΕ, ούτε η ΡΑΕ. Αντιθέτως, άλλες εταιρείες ηλεκτρισμού στην ΕΕ ανταποκρινόμενες στην πρόκληση αξιοποίησαν την ευκαιρία για να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους με μεγάλα οφέλη.

Η λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με διαφάνεια και επί ίσοις όροις χωρίς δεσπόζουσα θέση οδηγεί στον ανταγωνισμό με τιμές αγοράς πλέον για τους καταναλωτές. Ο ανταγωνισμός έχει σαν συνέπεια τις επενδύσεις σε καινοτόμες τεχνολογίες, στην εκπαίδευση και αξιοποίηση του προσωπικού, την έρευνα και οργάνωση, με οφέλη για τους καταναλωτές και την οικονομία.

Αυτό είναι το πρώτο και αποφασιστικό βήμα για την διαμόρφωση κόστους και τιμών παραγωγής. Εν συνεχεία, με ρυθμιστικές αποφάσεις ΡΑΕ-κυβέρνησης έρχονται οι χρεώσεις χρήσης δικτύων μεταφοράς και διανομής που αποτελούν φυσικά μονοπώλια, οι φόροι και άλλες επιβαρύνσεις για την διαμόρφωση του τελικού κόστους και των υψηλών τιμών στους καταναλωτές.

Η ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα, εκτός από τις αδυναμίες της ημερήσιας αγοράς και της εμπορίας, τις υψηλές χρεώσεις χρήσης δικτύων και τους πολλούς φόρους με επιπτώσεις στο κόστος και στον ανταγωνισμό, επιβαρύνεται σημαντικά από τις ΥΚΩ (αφορά κυρίως στην παραγωγή των σταθμών στα νησιά με πετρέλαιο) και την επιβολή του ΕΤΜΕΑΡ (κατά βάση αφορά στις ΑΠΕ με τα “ feed- in tariff”) με αυξητικούς ρυθμούς. Αυτά οφείλονται σε λάθη και παραλείψεις του παρελθόντος και σε μια άφρονα πολιτική.

Επομένως, χρειάζονται κυβερνητικές πρωτοβουλίες για τον περιορισμό των επιβαρύνσεων της ηλεκτρικής ενέργειας, αρχίζοντας από την ημερήσια αγορά και την παραγωγή, διερευνώντας κάθε συντελεστή που διαμορφώνει το κόστος και λαμβάνοντας τις σωστές αποφάσεις για τις σχετικές ρυθμίσεις και κυρίως για τις αναγκαίες επενδύσεις, που θα οδηγήσουν σε μείωση κόστους και τιμών για τους καταναλωτές.

Ο κλάδος της παραγωγής σχεδόν κοινωνικοποιείται με το μεγάλο πλήθος της διεσπαρμένης παραγωγής των ΑΠΕ, οπότε ο ρόλος των διαχειριστών του δικτύου μεταφοράς και διανομής καθίσταται πολύ σημαντικός για την μεγάλη διείσδυση. Το ηλεκτρικό σύστημα έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή όπου χρειάζονται καινοτόμες τεχνολογίες και μετασχηματισμός των δικτύων προς τα δίκτυα του 21^ου αιώνα και διασυνδέσεις για να ενσωματώσουν τις ΑΠΕ, όχι μόνο για το περιβάλλον αλλά και για τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, με προσιτές τιμές στους καταναλωτές επί μακρόν.

Οι εξελίξεις στην ηλεκτρική ενέργεια και στο κόστος μαζί με την υψηλή αξιοπιστία και ποιότητα παροχής συνδέονται άμεσα με τις εξειδικευμένες μελέτες και τις καινοτόμες τεχνολογίες για τον μετασχηματισμό των δικτύων με την υψηλή διείσδυση των ΑΠΕ, με προτεραιότητα τα νησιά. Η τυχόν εμμονή στο μοντέλο του περασμένου αιώνα και η καθυστέρηση στον μετασχηματισμό του δικτύου και των διασυνδέσεων συνεπάγεται ζημίες, όχι μόνο στον ηλεκτρικό τομέα και στους καταναλωτές, αλλά και στους διαχειριστές δικτύων που αποτελούν φυσικά μονοπώλια.

Ως εκ τούτου, χρειάζεται όραμα για την αξιοποίηση του υψηλού δυναμικού των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή με το έντονα μειούμενο κόστος παραγωγής φωτοβολταϊκών και αιολικών και σχεδίαση του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου που θα κινητοποιήσει τους επενδυτές και τους διαχειριστές δικτύων για την μεγιστοποίηση του οφέλους, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, όπως γίνεται σε άλλες χώρες.

Ο δρόμος είναι μακρύς προς το 2050 και η Ελλάς πρέπει να εκπονήσει έναν Μακροχρόνιο Ενεργειακό Σχεδιασμό όπου και θα εκφράζεται η Εθνική Ενεργειακή Πολιτική, ειδικότερα για την ηλεκτρική ενέργεια και τις ΑΠΕ με τους ρόλους όλων των εμπλεκομένων, ξεχνώντας το πρόσφατο παρελθόν.

Αυτές οι πρωτοβουλίες και αποφάσεις στον ενεργειακό τομέα αποτελούν πρώτη προτεραιότητα για την νέα κυβέρνηση χωρίς καθυστερήσεις, όπου μπορεί να συμβάλλει με επιτυχία το παραγωγικό και επιστημονικό δυναμικό της χώρας.